نگارنده: دکتر مهسا هادیپور جهرمی | بازبینی نهایی: دکتر مژگان میر عبدالحق
متفورمین یک داروی کاهنده قند خون است که برای کمک به پایین آوردن قند خون درکسانی که دیابت نوع ۲ دارند استفاده می شود. همچنین اگر احتمال مبتلا شدن به دیابت نوع۲ بالا باشد ممکن است برای پیشگیری از این عارضه هم تجویز شود. متفورمین معمولا وقتی استفاده می شود که ورزش و رژیم غذایی به تنهایی نتوانند به اندازه کافی قند خون را پایین بیاورند.
یک مورد مصرف دیگر این دارو کمک به درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک است که با تحریک تخمدانها به تخمک گذاری کمک می کند.
این دارو در دیابت نوع ۱ کاربرد ندارد و نمی تواند جایگزین مصرف انسولین شود.
دقت کنید که این دارو باید به طور مرتب و هر روز استفاده شود و استفاده نامرتب و گاه به گاه باعث می شود که مصرف این دارو برای شما فایده ای نداشته باشد.
مصرف متفورمین به ندرت ممکن است باعث یک عارضه مهم و خطرناک به نام اسیدوز لاکتیک بشود. به همین دلیل به محض مشاهده علائمی مثل خستگی غیر عادی، گیجی، سرگیجه، لرز، پوست سرد یا آبی رنگ، درد عضلانی، تنفس سریع و سخت، ضربان آهسته یا غیر عادی قلب، درد شکمی به همراه تهوع، استفراغ یا اسهال، بلافاصله مصرف دارو را قطع کنید و به پزشک مراجعه کنید.
این دارو به دو شکل قرصهای خوراکی و قرصهای پیوسته رهش خوراکی در دسترس است.
قرصهای خوراکی ، متفورمین را به سرعت در بدن آزاد می کنند و بسته به دوز مورد نیاز، ممکن است لازم باشد چندین بار در روز آن ها را مصرف کنید.
قرصهای پیوسته رهش خوراکی به آهستگی در بدن حل می شوند و به تدریج داروی خود را آزاد می کنند به همین دلیل دفعات مصرف آنها کمتر است حتی ممکن است مصرف یکبار در روز آنها کافی باشد. دقت کنید که این فرم به خاطر نحوه خاص فرمولاسیون، نباید خرد یا جویده شوند وگرنه به جای حل شدن تدریجی، مانند قرصهای خوراکی داروی خود را به سرعت آزاد می کنند.
متفورمین مقدار قندی را که کبد به داخل خون آزاد می کند کم می کند . به علاوه باعث می شود مقدار قند کمتری از روده ها جذب شود. همچنین باعث می شود که بدن بهتر به انسولین پاسخ بدهد و از انسولین موجود در بدن بهتر استفاده کند.
بر اساس مطالعات بالینی، مصرف متفورمین با دوز مناسب و به مدت کافی می تواند نتایج زیر را برای بیماران ایجاد کند:
منبع: https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2017/020357s037s039,021202s021s023lbl.pdf
درمان معمولا با یک قرص ۵۰۰ میلی گرمی به صورت یکبار در روز شروع می شود اما بر اساس نیاز بیمار ممکن است دوز دارو به تدریج تا ۲۰۰۰ میلی گرم در روز ( مثلا دو قرص ۱۰۰۰ میلی گرمی در دو وعده مختلف صبحانه و شام) افزایش پیدا کند. برای افزایش دوز معمولا پزشک از شما می خواهد که هر چند روز یکبار یک قرص ۵۰۰ میلی گرمی به دوز قبلی اضافه کنید. به این ترتیب احتمال ایجاد عوارض جانبی به حداقل می رسد.
به طور معمول درمان با قرصهای خوراکی شروع می شود و اگر تحمل عوارض جانبی با این قرصها برای شما سخت باشد پزشک تصمیم به تجویز قرصهای پیوسته رهش خوراکی می گیرد.
مثل همه داروها، مصرف متفورمین می تواند عوارض جانبی ایجاد کند اما بسیاری از مصرف کنندگان هیچ عارضه ای را تجربه نمی کنند یا فقط دچار عوارض جزیی می شوند. عوارض جانبی معمولا به مرور زمان که بدن به دارو عادت می کند بهتر می شوند.
این عوارض معمولا در بیشتر از یک نفر از هر صد نفر ایجاد می شود. اما معمولا ملایم و کوتاه مدت هستند.
تذکر:اگر این عوارض بیشتر از چند روز طول کشید حتما با پزشک خود مشورت کنید.
به طور معمول بدن طی چند هفته به این دارو عادت می کند و این عوارض ناپدید می شوند و یا به طور قابل ملاحظه‌ای کمتر می‌شوند.
این عارضه معمولا کوتاه مدت است و چند هفته بعد از شروع مصرف متفورمین از بین می‌رود.
به طور معمول بدن بعد از چند هفته به این دارو عادت میکند و این عوارض از بین می‌روند یا تا حد زیادی کم می‌شوند.
این عارضه هم کوتاه مدت است و معمولا بعد از چند هفته رفع می شود.
این عوارض به ندرت پیش می آیند اما به هر حال بعضی از مصرف کنندگان این دارو دچار این عوارض جدی و مهم می شوند به همین دلیل لازم است از نشانه های این عوارض آگاه باشید.
ضعف، احساس کسالت و ناخوشی، درد عضلانی، درد شکمی، تنفس سخت و سنگین و احساس بوی الکلی یا میوه فاسد شده در دهان از علائم اصلی اسیدوز لاکتیک هستند.
زرد شدن پوست یا زرد شدن چشم‌ها، ضعف، بی اشتهایی وکاهش وزن می‌توانند نشانه مشکلات مهم کبدی باشند.
خستگی بیش از حد، احساس سوزن سوزن شدن در دست و پا، متورم و قرمز شدن زبان، به وجود آمدن زخم های دهانی، ضعف عضلانی و کم شدن بینایی می توانند نشانه کم خونی به دلیل کمبود ویتامین B12 باشند.
علائم اصلی آنافیلاکسی به وجود آمدن کهیر پوستی، خس خس، احساس گرفتگی در قفسه سینه، مشکل در تنفس یا صحبت کردن، ورم کردن دهان، صورت، لبها، زبان و گلو هستند.
* این لیست کامل عوارض جانبی این دارو نیست. برای اطلاعات بیشتر به بروشور دارو مراجعه کنید.
| چند ساعت اول | چند روز اول | چند هفته اول | چند ماه اول |
|---|---|---|---|
| اثربخشی | |||
| عوارض جانبی | |||
طبق مطالعات بالینی انجام شده بر روی متفورمین این داروبه خوبی توسط بیماران تحمل می شود و فقط ۴ درصد بیماران به دلیل عوارض جانبی مصرف این دارو را متوقف می کنند.
شایعترین عوارض مصرف این دارو عوارض گوارشی هستند که عموما گذرا هستند و خود به خود رفع می شوند ضمن اینکه شروع مصرف با دوز پایین و بالا بردن تدریجی دوز هم تا حد زیادی از ایجاد این عوارض جلوگیری می کند.
منبع: https://diabetesjournals.org/care/article/35/4/731/38345/Long-Term-Safety-Tolerability-and-Weight-Loss
تعریف تحمل پذیری:شاخص تحمل پذیری یک دارو قبل و بعد از ورود آن به بازار دارویی، طبق راهنماهای بین المللی و با انجام مطالعات بالینی ارزیابی می شود. تحمل پذیری نشان می دهدکه عوارض جانبی ایجاد شده توسط یک دارو تا چه حد برای بیماران قابل تحمل است. به بیان دیگر این مطالعات نشان می دهند که مصرف این دارو چقدر بر روی نحوه زندگی و فعالیتهای روزانه مصرف کنندگان تاثیر می گذارد و این تاثیرات چقدر برای آنها قابل تحمل است و با وجود این عوارض به دلیل مزایای دارو حاضر به ادامه مصرف دارو هستند.
نکات زیر مواردی هستند که پزشک شما باید از آنها مطلع باشد.
بعضی از آنها نکاتی هستند که باید قبل از شروع درمان با متفورمین پزشک خود را در جریان بگذارید.
بعضی هم مواردی هستند که بعد از شروع درمان با این دارو اگر پیش آمدند باید پزشک خود را مطلع کنید .
اگر برای مدت طولانی قند خون ناشتای شما بالابوده است، احساس گرسنگی دائمی و پرنوشی و پر ادراری دارید و یا بدون دلیل مقدار زیادی وزن کم کرده اید حتما پزشکتان را در جریان بگذارید. این وضعیت احتمال ایجاد عارضه اسیدوز لاکتیک با مصرف متفورمین را بالا می برد.
در بعضی افراد متفورمین می تواند باعث بدتر شدن مشکلات کلیوی و کبدی شود. به علاوه با وجود این مشکلات احتمال ایجاد عارضه اسیدوز لاکتیک بیشتر می شود پس حتما پزشکتان را در جریان این مشکلات بگذارید.
وجود عفونت شدید در بدن یکی از عواملی است که شانس ایجاد اسیدوز لاکتیک را بالا می‌برد پس حتما پزشک شما باید از این وضعیت اطلاع داشته باشد.
بسیاری از داروهای قلبی با عملکرد متفورمین تداخل دارند.به علاوه وجود مشکلات قلبی زمینه را برای ایجاد اسیدوز لاکتیک فراهم می کنند پس حتما به پزشکتان اطلاع بدهید.
اگر به تازگی دچار اسهال یا استفراغ شدید یا تب بالا بوده اید احتمال دارد بدنتان دچار کم آبی شده باشد. کم آب شدن بدن احتمال اسیدوز لاکتیک را بالا می برد پس حتما به پزشکتان اطلاع بدهید.
اگر متفورمین مصرف می کنید و باید برای عمل جراحی تحت بی هوشی قرار بگیرید حتما مصرف این دارو را به پزشک جراحتان اطلاع بدهید چون در روزی که عمل جراحی انجام می‌شود مصرف متفورمین را باید قطع کنید.
مواد حاجب ید دار ممکن است موقتا روی عملکرد کلیه تاثیر بگذارندو در نتیجه احتمال اسیدوز لاکتیک را بالا ببرند به همین دلیل مصرف متفورمین باید قبل از عکسبرداری قطع شود و تا ۴۸ ساعت بعد از عکسبرداری هم مصرف آن شروع نشود.
مهمترین داروهایی که با عملکرد متفورمین تداخل می کنند عبارتند از:
این داروها ممکن است باعث بالا رفتن قند خون و کم شدن اثر متفورمین بشوند.
در موارد خاص که طبق نظر پزشک مصرف کورتونها برای بیشتر از یکی دو روز لازم باشد باید سطح قند خون تحت نظر باشد تا اگر از محدوده قابل قبول بالاتر رفت، دوز متفورمین تحت نظر پزشک اصلاح شود. بعد از تمام شدن دوره مصرف کورتونها، معمولا پزشک دوز متفورمین را به مقدار قبلی برمی‌گرداند.
مصرف این داروها ممکن است باعث کم شدن اثر متفورمین شود.
خیلی وقتها به دلیل بالا رفتن فشار خودن یا وجود ورم در اندامها مصرف داروهای مدر ضرورت پیدا می‌کنند. در این شرایط معمولا با اصلاح دوز متفورمین مشکل تداخل آنها حل می‌شود. فقط حتما باید شروع مصرف این داروها و تغییرات سطح قند خونتان را به پزشکتان اطلاع بدهید.
این هورمونها ممکن است اثربخشی متفورمین را کم کنند.
تا حد امکان بهتر است این داروها در طول درمان با متفورمین استفاده نشوند اما به هر حال ممکن است شرایطی پیش بیاید که مصرف آنها برای یک فرد دیابتی ضروری باشد. در این حالت باید در مدت مصرف آنها سطح قند خون تحت نظر باشد تا اگر از محدوده قابل قبول بالاتر رفت دوز متفورمین تحت نظر پزشک تغییر کند.
مصرف این داروها ممکن است باعث شود که بیماران متوجه علایم افت قند خون مثل بالا رفتن تعداد ضربان قلب نشوند.
به جز بالا رفتن ضربان قلب، افت قند خون یا هایپوگلایسمی نشانه‌های دیگری مثل عرق کردن، احساس گرسنگی، لرزش و کم شدن تمرکز هم دارد. کسانی که این داروها را مصرف می‌کنند باید روی بالا رفتن ضربان قلب به عنوان نشانه افت قند خون حساب نکنند و به محض مشاهده سایر علائم ، به هایپوگلایسمی شک کنند. به علاوه این افراد باید به طور مرتب قند خونشان را کنترل کنند به خصوص قبل و بعد از فعالیت ورزشی، قبل از کار با ماشین آلات و رانندگی که افت قند خون می‌تواند خطرناک باشد.
مصرف هم زمان این داروها با تاثیرروی اثربخشی متفورمین احتمال هایپوگلایسمی وبا تاثیر روی کلیه‌ها احتمال اسیدوز لاکتیک را بیشتر می‌کنند.
طبیعتا بهترین گزینه انتخاب یک داروی بدون تداخل با متفورمین برای کنترل فشارخون است اما اگر این کار امکان پذیر نباشد باید ضمن اینکه وضعیت کلیه ها مرتب کنترل می‌شوند ، قند خون هم با فاصله های کوتاهتری کنترل شود تا اگر لازم شد تحت نظر پزشک دوز متفورمین اصلاح شود.
مصرف هم زمان ممکن است باعث افت شدید قند خون بشود.
در بیشتر موارد لازم است داروهای کاهنده قند خون به صورت هم زمان مصرف شوند اما مصرف هم زمان آنها باید حتما تحت نظر پزشک و با تعیین دوز دقیق برای هر کدام انجام بگیرد.
این داروها باعث کم شدن اثربخشی متفورمین می شوند.
برای کسانی که کم کاری تیروئید دارند مصرف مرتب لووتیروکسین کاملا ضروری است. بنابراین با شروع مصرف لووتیروکسین،پزشک دوز متفورمین را اصلاح میکند تا مشکل تداخل آنها رفع شود.
این لیست کامل تداخلات دارویی متفورمین نیست. برای اطلاعات بیشتر به بروشور دارو مراجعه کنید.
داروی انتخابی برای دوران بارداری در خانمهایی که دیابت نوع ۲ دارند انسولین است.به دلیل اینکه مطالعات کافی درباره تاثیر متفورمین بر روی خانم‌های باردار انجام نشده است این دارو فقط باید زمانی مصرف شود که واقعا مورد نیاز باشد. به همین دلیل در صورتی که قصد بارداری دارید یا به تازگی باردار شده ایدحتما به پزشکتان اطلاع بدهید.
متفورمین به مقدار کم در شیر ترشح می شود به علاوه مطالعات کافی بر روی خانمهایی که به نوزادشان شیر می‌دهند وجود ندارد. به همین دلیل در صورتی که شیردهی به نوزاد خیلی اهمیت داشته باشد پزشک ممکن است با در نظر گرفتن احتمال افت قند خون در نوزاد، انسولین را جایگزین مصرف متفورمین کند.
متفورمین باعث تحریک تخمک گذاری در خانمهایی که سندرم تخمدان پلی کیستیک دارند می شود و می‌تواند حتی در خانمهایی که دیابت نوع ۲ ندارند باعث منظم شدن دوره های عادت ماهانه بشود و در مجموع در بهتر شدن باروری کمک کننده است. به طور معمول این دارو وقتی تجویز می شود که سایر درمانها مثل کلومیفن موثر نباشند.
به محض یادآوری قرص فراموش شده را همراه با مقداری غذا مصرف کنید. اگرتقریبا نوبت قرص بعدی رسیده بود قرص فراموش شده را کنار بگذارید. هیچ وقت برای جبران وعده فراموش شده، دو قرص با هم مصرف نکنید.
مصرف بیش از حد متفورمین می تواند باعث هایپوگلایسمی یا اسیدوز لاکتیک شود که هر دو می‌توانند باعث خطرات جدی برای سلامتی شوند. بنابراین اگر این دارو را بیشتر از حد معمول مصرف کردید جعبه دارو را همراهتان ببرید و به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
تاثیر متفورمین از چند ساعت بعد از مصرف آن شروع می‌شود اما برای اینکه به حداکثر تاثیر برسد یک تا دو هفته زمان لازم دارد. البته ممکن است شما دیابت نوع ۲ داشته باشید اما در ظاهر هیچ علامت خاصی مشاهده نکنید. بنابراین ممکن است بعد از مصرف متفورمین تغییر خاصی احساس نکنید. این مسئله به این معنی نیست که متفورمین فایده ای ندارد و لازم است که مصرف آن را ادامه بدهید. متفورمین باعث می شود که سطح قند خون شما ثابت بماند و در آینده دچار مشکلات ناشی از دیابت نشوید.
درمان دیابت باید برای همه عمر ادامه پیدا کند.به همین دلیل شما باید این دارو را برای مدت طولانی استفاده کنید. حتی ممکن است لازم باشد برای بقیه عمر آن را مصرف کنید. به همین دلیل مصرف این دارو را ادامه بدهید مگر اینکه پزشک لازم بداند که آن را متوقف کنید.
بله مصرف طولانی مدت متفورمین در دوزهای تجویز شده توسط پزشک بی خطر است. مصرف این دارو باعث اضافه وزن نمی‌شود و حتی ممکن است تا حدی وزن شما را پایین بیاورد. به علاوه مصرف این دارو سطح کلسترول خون را در محدوده طبیعی نگه‌می‌دارد. البته در استفاده طولانی مدت حداقل سالی یکبار باید عملکرد کلیه ها بررسی شود. به علاوه مقدار ویتامین B12 خون هم باید به صورت دوره ای کنترل شود چون مصرف طولانی مدت متفورمین ممکن است باعث کمبود ویتامین B12 و در نتیجه کم خونی شود. اگر سطح B12 خون پایین بیاید پزشک با تجویز مکمل B12 این مشکل را حل می کند.
متفورمین یک دارو برای کنترل قند خون در افرادی است که دیابت نوع ۲ دارند و داروی کاهش وزن به حساب نمی‌آید. در واقع کاهش وزن یکی از نتایج جانبی مصرف متفورمین محسوب می‌شود. البته استفاده از دارویی مثل متفورمین به این معنی نیست که یک فرد دیابتی بعد از مصرف آن می تواند هرچیزی که دوست دارد بخورد و انتظار کاهش وزن داشته باشد. خوردن دارویی مثل متفورمین در کنار یک برنامه غذایی سالم و سبک زندگی فعال می‌تواند برای افراد دیابتی موثر باشد. به علاوه بعضی تحقیقات نشان داده اند که مصرف متفورمین کاهش وزن چشمگیری در افرادی که مشکل دیابت ندارند ایجاد نمی کند، به همین دلیل تحقیقات بیشتری برای اظهار نظر درباره تاثیر متفورمین بر روی کاهش وزن لازم است و خطرات و ریسک‌های مصرف این دارو هم در این شرایط مشخص نیست.
اگرسطح قند خون ثابت باشد مصرف متفورمین تاثیری بر روی رانندگی و دوچرخه سواری نمی گذارد اما در بعضی موارد به خصوص وقتی که متفورمین همراه سایر داروهای کاهنده قند خون مصرف می‌شود ممکن است افت قند خون و در نتیجه کاهش تمرکز ایجاد شود. اگر این عارضه پیش آمد رانندگی و دوچرخه سواری نکنید و ابتدا با مصرف مواد قندی مثل آبنبات یا آبمیوه سطح قند خون را اصلاح کنید تا این عارضه رفع شود.
متفورمین تاثیری بر روی اثربخشی قرصهای ضد بارداری ندارداما ممکن است لازم باشد با شروع مصرف این داروها دوز متفورمین توسط پزشک اصلاح شود چون این داروها می‌توانند روی سطح قند خون تاثیر بگذارند و با عملکرد متفورمین تداخل کنند. به علاوه اگر با مصرف متفورمین عارضه اسهال یا استفراغ پیش آمد و این عارضه‌ها بیشتر از ۲۴ ساعت ادامه داشتند ممکن است تاثیر قرصهای ضدبارداری کم شود و بارداری ناخواسته پیش بیاید. در این حالت بهتر است به جز قرصهای ضد بارداری از روش دیگری هم برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
مصرف الکل می‌تواند خطر افت قند خون یا هایپوگلایسمی با متفورمین را بیشتر کند. به علاوه احتمال عارضه اسیدوز لاکتیک در کسانی که الکل مصرف می‌کنند بیشتر است.
اطلاعات کمی در رابطه با مصرف همزمان متفورمین و داروهای گیاهی و مکمل ها وجود دارد. از طرفی بسیاری از گیاهان دارویی مثل جینسینگ، دارچین و کاکل ذرت باعث افت قند خون می شوند و در نتیجه تنظیم قند خون را از کنترل خارج می کنند. به همین دلیل قبل از استفاده از هر نوع داروی گیاهی یا مکمل های تغذیه ای حتما با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
همه‌ی حقوق مادی و معنوی محتوا و کارکردهای این وب‌سایت به «نوشدارو» تعلق دارد و استفاده از آن بدون ذکر منبع پیگرد قانونی دارد.
