سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و دیابت
نگارنده: دکتر معصومه بهبودی
فهرست مطالب
مقدمه
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک که عامه مردم آن را به عنوان تنبلی تخمدان می‌شناسند، یک عارضه هورمونی است که خانم‌های سن باروری را درگیر می‌کند و با مجموعه‌ای از علائم مثل قاعدگی‌های نامنظم، موهای زائد و ناباروری همراه است اما مطالعات نشان می‌دهند زنانی که دچار این عارضه هستند بیشتر احتمال دارد که به دیابت دچار شوند و بین این دو عارضه رابطه‌ای وجود دارد. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و دیابت هر دو بیماری‌های شایعی هستند که میلیون‌ها زن در جهان به آن‌ها دچار هستند بنابراین احتمالا خانم‌های زیادی در کشورمان وجود دارند که به یکی از این دو عارضه مبتلا هستند و مایل هستند درباره رابطه آن‌ها اطلاعات داشته باشند. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم ارتباط این دو عارضه را بررسی کنیم و راهکارهایی را توضیح بدهیم که با کمک آن‌ها خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌توانند از ابتلا به دیابت پیشگیری کنند. بنابراین اگر شما هم جزء کسانی هستید که به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا هستید و نگران ابتلا به دیابت هستید، این مقاله زوایای مختلف این موضوع را برایتان روشن می‌کند ضمن این‌که قدمهای بعدی را هم در مدیریت این مسئله برایتان مشخص می‌کند.
اما قبل از خواندن این مقاله اگر مایل هستید اطلاعات بیشتری درباره دو عارضه دیابت و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک داشته باشید می‌توانید برای اطلاعات بیشتر به مقاله‌های دیابت چیست؟ و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، از علائم تا درمان مراجعه کنید.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چیست؟
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک عارضه هورمونی است که تقریبا ۵ تا ۱۰ درصد زنان در دنیا به آن مبتلا هستند و همین مسئله آن را به یکی از شایع‌ترین مشکلات هورمونی در بین زنان سنین باروری تبدیل کرده است.
این عارضه با علائم مختلفی مثل قاعدگی نامنظم، تولید غیرطبیعی آندروژن‌ها و وجود کیست‌های متعدد کوچک در تخمدان‌ها همراه است. خانم‌هایی که دچار این عارضه می‌شوند معمولا با مشکلات مختلفی مثل عدم تعادل هورمون‌ها، افزایش وزن، آکنه، مشکلات باروری و رشد موهای زائد رو‌به‌رو هستند. علت دقیق ایجاد سندرم تخمدان پلی‌کیستیک کاملا مشخص نیست اما به نظر می‌رسد به هم خوردن سطح هورمون‌ها، عوامل ژنتیکی و مقاومت به انسولین در ایجاد آن نقش دارند.
بین سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و انواع دیابت چه ارتباطی وجود دارد؟
همان‌طور که قبلا توضیح دادیم طبق مطالعات انجام شده، زنانی که به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دچار هستند بیشتر احتمال دارد که به دیابت دچار شوند و طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC ) ، تقریبا نیمی از زنانی که به این عارضه دچار هستند تا قبل از ۴۰ سالگی به دیابت نوع دو مبتلا می‌شوند. در ادامه، برای توضیح بیشتر این ارتباط، رابطه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک را با سه نوع اصلی دیابت به تفکیک توضیح می‌دهیم:
با وجود این که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و دیابت نوع یک از نظر ماهیت دو عارضه کاملا جدا از هم هستند و یکی یک عارضه هورمونی به حساب می‌آید در حالی که دیگری به عنوان یک عارضه خودایمنی شناخته می‌شود، اما بعضی مطالعات، شواهدی ارائه می‌دهند که از ارتباط این دو عارضه حکایت می‌کند گرچه ماهیت این ارتباط هنوز به طور کامل مشخص نیست. در واقع به نظر می‌رسد این دو به طور مستقیم رابطه علت و معلولی ندارند یعنی یکی مستقیما باعث ایجاد دیگری نمی‌شود اما عوامل و مکانیسم‌های مشترکی بین آن‌ها وجود دارد. در ادامه نتایج بعضی مطالعات انجام شده در خصوص رابطه بین این دو عارضه را توضیح می‌دهیم:
بعضی مطالعات نشان می‌دهند که شیوع سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در زنانی که دیابت نوع یک دارند به طور قابل ملاحظه‌ای بیشتر از حد معمول است. در این خصوص نتایج یک مطالعه که در سال ۲۰۱۶ در مجله Diabetes Care منتشر شده است نشان می‌دهد که شیوع سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در زنانی که دیابت نوع یک دارند تقریبا سه برابر سایر خانم‌هاست. به همین دلیل ممکن است بعضی پزشکان به خانم‌هایی که دیابت نوع یک دارند توصیه کنند که به صورت دوره‌ای برای تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مورد بررسی قرار بگیرند.
یکی دیگر از نقاط مشترکی که مطالعات در خصوص این دو عارضه مطرح می‌کنند موضوع ژنتیک است. در واقع نتایج بعضی مطالعات نشان می‌دهند که بعضی ژن‌ها می‌توانند ریسک هر دو عارضه را بالا ببرند و خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند احتمال بیشتری دارد حامل ژن‌هایی باشند که با ایجاد دیابت نوع یک هم مرتبط هستند. این ژن‌ها در واقع ژن‌هایی هستند که در سوخت و ساز و تنظیم هورمون‌ها نقش دارند و به این ترتیب می‌توانند در ایجاد این دو عارضه تاثیر داشته باشند. البته توجه داشته باشید که وجود این ژن‌ها به معنی ابتلا قطعی به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا دیابت نوع یک نیست و فقط احتمال این دو عارضه بیشتر می‌شود.
در مجموع، ارتباط بین دیابت نوع یک و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نیاز به بررسی بیشتر دارد و لازم است مطالعات بیشتری برای روشن شدن این مسئله انجام شود.
در خصوص دیابت نوع دو و رابطه آن با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک قبلا در مقاله دیابت نوع دو چیست؟صحبت کردیم و توضیح دادیم که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک عامل خطر برای دیابت نوع دو به حساب می‌آید و خانم‌هایی که به این عارضه دچار هستند بیشتر احتمال دارد که به دیابت نوع دو مبتلا شوند.
مطالعات مختلفی در خصوص بررسی این رابطه در دسترس هستند که بعضی از آن‌ها ریسک ابتلا به دیابت نوع دو در خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند تا ۳۰ درصد و یا حتی بیشتر اعلام شده است. به هر حال نکته مهم اینجاست که یک ارتباط قوی بین این دو عارضه وجود دارد و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک به طور قابل ملاحظه‌ای احتمال دیابت نوع دو را بالا می‌برد.
اگر مایل هستید اطلاعات بیشتری درباره دیابت نوع دو داشته باشید می‌توانید به مقاله دیابت نوع دو چیست؟ مراجعه کنید.
- دیابت بارداری
همان‌طور که در مقاله دیابت بارداری چیست؟ توضیح دادیم، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک عامل خطر برای دیابت بارداری است و احتمال دیابت بارداری در خانم‌هایی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند بیشتر است.
البته این‌که این عارضه تا چه حد می‌تواند در ایجاد دیابت بارداری نقش داشته باشد به عوامل مختلفی بستگی دارد. مثلا در صورتی که خانم‌های دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، اضافه وزن داشته باشند یا چاق باشند این احتمال بیشتر می‌شود یا اگر خانمی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارد در سن بالاتری باردار شود احتمال بیشتری دارد که به دیابت بارداری مبتلا شود اما در مجموع مطالعات مختلفی که درباره رابطه این دو عارضه انجام شده‌اند نشان می‌دهند که احتمال ابتلا به دیابت بارداری در خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند ۲ تا ۴ برابر بیشتر است. بنابراین رابطه بین این دو عارضه هم جدی است و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نقش پررنگی در ایجاد دیابت بارداری ایفا می‌کند.
چه سازوکارهایی باعث ارتباط بین سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و انواع دیابت می‌شود؟
حالا که متوجه شدید سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چه ارتباطی با انواع دیابت دارد، وقت آن رسیده است که درباره ساز و کار و مکانیسم‌هایی صحبت کنیم که باعث ایجاد این ارتباط بین این دو عارضه می‌شوند:
- مقاومت به انسولین
مطالعات نشان می‌دهند که یکی از مشخصه‌های مهم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، مقاومت به انسولین است که نقش اساسی در به وجود آمدن و پیشرفت این عارضه دارد. هنوز مشخص نیست چرا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک با مقاومت به انسولین همراه است اما احتمال دارد به هم خوردن سطح هورمون‌ها و بالا رفتن هورمون‌های مردانه یا همان آندروژن‌ها در ایجاد مقاومت به انسولین نقش داشته باشند چون آندروژن‌ها می‌توانند با عملکرد انسولین تداخل داشته باشند و برداشت گلوکز از جریان خون را کاهش بدهند.
در واقع با ایجاد مقاومت به انسولین، پاسخ‌دهی سلول‌ها به انسولین کم می‌شود، سطح انسولین در جریان خون بالا می‌رود، توانایی بدن برای تنظیم قند خون پایین می‌آید و به این ترتیب زمینه برای دیابت فراهم می‌شود.
- تغییر در هورمون‌های بافت چربی
طبق مطالعات انجام شده، در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، مقدار هورمون‌هایی که بافت چربی ترشح می‌کند تغییر می‌کند. هورمون‌هایی مثل لپتین که از بافت چربی ترشح می‌شوند نقش مهمی در حساسیت به انسولین و سوخت و ساز گلوکز دارند و تغییر مقدار این هورمون‌ها می‌تواند باعث مقاومت به انسولین شود و در دراز مدت زمینه را برای دیابت فراهم کند.
- التهاب و استرس اکسیداتیو
به طور طبیعی و در اثر سوخت و سازی که داخل سلول‌های بدن انجام می‌شود، موادی مثل پراکسید هیدروژن و آنیون سوپراکسید تولید می‌شود که اصطلاحا رادیکال آزاد نامیده می‌شوند. بعد از تولید این مواد، بدن با کمک آنتی‌اکسیدان‌ها، آن‌ها را خنثی می‌کند تا به سلول‌ها، پروتئین‌ها و DNA آسیب نزنند. اگر تعادل بین آنتی‌اکسیدان‌ها و رادیکال‌های آزاد به هم بخورد، بدن نمی‌تواند رادیکال‌های آزاد را به طور کامل خنثی کند و این مسئله به مرور باعث آسیب به سلول‌ها می‌شود. این وضعیت عدم تعادل اصطلاحا استرس اکسیداتیو نامیده می‌شود.
استرس اکسیداتیو می‌تواند با آسیب به سلول‌های انسولین ساز، تولید انسولین را کم کند. از طرف دیگر التهاب هم باعث اختلال در عملکرد صحیح انسولین می‌شود و برداشت گلوکز از جریان خون توسط سلول‌ها را کاهش می‌دهد. نکته اینجاست که مطالعات نشان می‌دهند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک با استرس اکسیداتیو و همین طور یک التهاب مزمن خفیف همراه است که این دو وضعیت، با مکانیسم‌هایی که توضیح داده شدند می‌توانند زمینه را برای دیابت فراهم کنند.
چه شاخص‌هایی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک احتمال ابتلا به دیابت را بیشتر می‌کنند؟
همان‌طور که توضیح دادیم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک احتمال ابتلا به دیابت نوع دو و دیابت بارداری را بالا می‌برد اما این ارتباط یک رابطه صد در صدی نیست یعنی این طور نیست که هر خانمی به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا باشد حتما به دیابت بارداری یا دیابت نوع دو مبتلا شود اما شاخص‌هایی وجود دارند که اگر به طور هم‌زمان با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک وجود داشته باشند، احتمال ابتلا به دیابت بیشتر می‌شود و در واقع می‌توان به آن‌ها به چشم یک شاخص پیش‌بینی کننده برای تخمین احتمال ابتلا به دیابت نگاه کرد از جمله:
- چاقی
در صورتی که خانم مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک اضافه وزن داشته باشد یا چاق باشد، ریسک ابتلا او به دیابت به طور قابل توجهی بالا می‌رود. در صورتی که این چاقی به شکل چاقی شکمی باشد وضعیت بدتر است چون چربی‌های ناحیه شکم بیشتر از سایر نقاط بدن باعث مقاومت به انسولین می‌شوند و در نتیجه زمینه را برای دیابت فراهم می‌کنند. بنابراین خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند باید بدانند که اگر برای اضافه وزن خود کاری نکنند، ریسک بالایی برای ابتلا به دیابت دارند.
- وضعیت پیش دیابت
پیش دیابت وضعیتی است که در آن سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است اما هنوز به مرحله‌ای نرسیده است که به عنوان دیابت تشخیص داده شود. در وضعیت پیش دیابت، نتایج آزمایش‌های قند خون ناشتا، هموگلوبین A1C و تست تحمل گلوکز بالاتر از حد طبیعی هستند اما هنوز در محدوده دیابت قرار نمی‌گیرد.
وجود وضعیت پیش‌دیابت در خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند، احتمال دیابت بارداری و دیابت نوع دو را به شدت بالا می‌برد. به بیان دیگر، در صورتی که در یک خانم مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نتایج آزمایش‌های قند خون ناشتا، هموگلوبین A1C و تست تحمل گلوکز بالاتر از حد نرمال باشد، می‌توان پیش‌بینی کرد این خانم به احتمال زیاد به دیابت مبتلا می‌شود.
بیشتر بخوانید: پیش‌دیابت، زنگ خطر شروع دیابت
- بالا بودن چربی‌های خون
یک مورد دیگر که ریسک ابتلا به دیابت را در خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بالا می‌برد، بالا بودن سطح چربی‌های خون مثل تری‌گلیسیرید و HDL است. در واقع چون بالا بودن چربی‌های خون عموما با مقاومت به انسولین همراه است، احتمال دیابت در این شرایط بیشتر می‌شود. پس خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند حتما باید بالا بودن چربی‌های خونشان را جدی بگیرند.
- فشارخون بالا
با توجه به این‌که فشارخون بالا با مقاومت به انسولین همراه است، بالا بودن فشارخون در خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند می‌تواند احتمال دیابت را در این خانم‌ها بالا ببرد و خانم‌های مبتلا به این عارضه نباید نسبت به وضعیت فشارخونشان بی‌توجه باشند.
- اختلال در هورمون‌ها
یکی از مشخصه‌های سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بالا رفتن آندروژن‌ها یا هورمون‌های مردانه مثل تستسترون در بدن است که البته در همه موارد اتفاق نمی‌افتد. یعنی این امکان وجود دارد که خانمی به این عارضه مبتلا باشد اما سطح آندروژن‌ها در بدن او طبیعی باشد. اما اگر در خانمی به دلیل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک سطح این هورمون‌ها بالا رفته باشد، چون این هورمون‌ها می‌توانند باعث مقاومت به انسولین شوند، احتمال ابتلا به دیابت هم بیشتر می‌شود.
چطور می‌توان در خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند از دیابت پیشگیری کرد؟
با توجه به این که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند ریسک ابتلا به دیابت نوع دو و دیابت بارداری را بالا ببرد، طبیعتا خانم‌هایی که دچار این عارضه هستند می‌خواهند بدانند آیا راهکاری وجود دارد که با کمک آن بتوان از دیابت پیشگیری کرد؟
خوشبختانه مطالعات نشان می‌دهند که بعضی تغییرات در شیوه زندگی می‌تواند تا حد زیادی احتمال دیابت را در خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند کاهش بدهد. این تغییرات شامل مواردی هستند که در ادامه درباره آن‌ها توضیح می‌دهیم:
- کاهش وزن
با توجه به این که چاقی و اضافه وزن یکی از مهمترین عواملی است که ریسک دیابت را در خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بالا می‌برد، یکی از مهمترین اقداماتی که می‌تواند در پیشگیری از دیابت کمک کننده باشد رساندن وزن به محدوده مناسب و حفظ آن در همین محدوده است.
مطالعات نشان می‌دهند حتی کاهش ۵ درصد از وزن بدن می‌تواند تا حد قابل توجهی علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک را کاهش بدهد و در عین حال از دیابت پیشگیری کند.
بیشتر بخوانید: بیشتر بخور اما وزن کم کن!
- رژیم غذایی سالم
نکته دیگری که رعایت آن می‌تواند تا حد زیادی از دیابت در خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک جلوگیری کند، داشتن یک رژیم غذایی سالم است. منظور از رژیم غذایی سالم، داشتن یک برنامه غذایی غنی از کربوهیدرات‌های پیچیده مثل غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات غیرنشاسته‌ای است. در این برنامه غذایی باید مصرف غذاهای فرآوری شده و کربوهیدرات‌های ساده مثل کیک و شیرینی به حداقل برسد.
مصرف مواد غذایی سالم ضمن این که به کاهش وزن کمک می‌کند، حساسیت به انسولین را هم بهتر می‌کند چون این مواد غذایی آهسته‌تر هضم و جذب می‌شوند و به همین دلیل قند خون بعد از مصرف آن‌ها پیک نمی‌زند که همین مسئله حساسیت به انسولین را بهتر می‌کند و به این وسیله از دیابت پیشگیری می‌کند.
- فعالیت ورزشی منظم
داشتن فعالیت ورزشی منظم فواید مختلفی برای خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارد مثلا حساسیت به انسولین را در آن‌ها بهتر می‌کند، به کاهش وزن کمک می‌کند و در نتیجه ریسک ابتلا به دیابت را پایین می‌آورد. به همین دلیل خوب است که خانم‌های مبتلا به این عارضه حداقل هفته‌ای ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی با شدت متوسط داشته باشند. فعالیت‌هایی مثل پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا گزینه‌های خوبی به عنوان ورزش هوازی هستند که با انجام آن‌ها می‌توان تا حد زیادی از دیابت پیشگیری کرد.
- کنترل فشارخون بالا و اصلاح چربی‌های خون
همان‌طور که توضیح دادیم بالا بودن فشار خون یا چربی‌های خون چون مقاومت به انسولین ایجاد می‌کند، احتمال دیابت را در خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند بالا می‌برد. به همین دلیل خانم‌هایی که دچار این عارضه هستند بهتر است به صورت دوره‌ای وضعیت فشار و چربی‌های خونشان را کنترل کنند تا در صورت بالا بودن زیر نظر پزشک به موقع بتوانند اقدامات لازم را انجام بدهند.
- مصرف دارو
به هر حال امکان دارد که در بعضی موارد پزشک لازم بداند خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند، برای پیشگیری از دیابت نوع دو یا دیابت بارداری دارو مصرف کنند.
شرایطی که معمولا باعث می‌شود تا پزشک تصمیم به تجویز دارو بگیرد این موارد هستند:
- خانم مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک وضعیت پیش دیابت دارد و آزمایش‌های مربوط به قند خون در او بالاتر از حد طبیعی هستند.
- خانم مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هم زمان چند عامل خطر را با هم دارد مثلا هم چاق است و هم سابقه دیابت بارداری دارد.
- تغییر در شیوه زندگی مثل تغییر رژیم غذایی و ورزش به اندازه کافی موثر نبوده‌اند.
در این شرایط معمول‌ترین دارویی که تجویز می‌شود متفورمین است که با بهبود حساسیت به انسولین می‌تواند از ابتلا به دیابت پیشگیری کند ضمن این‌که علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک را هم تا حد زیادی بهتر می‌کند.
آیا درمان یکی از این دو عارضه باعث درمان دیگری هم می‌شود؟
همان‌طور که متوجه شدید سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و دیابت گرچه دو عارضه جدا از هم هستند اما در عین حال از بسیاری جهات به هم مرتبط هستند مثلا مقاومت به انسولین در هر دو عارضه نقش دارد و یا چاقی برای هر دو عارضه عامل خطر به حساب می‌آید، به همین دلیل ممکن است این سوال پیش بیاید که اگر یکی از این دو عارضه را درمان کنیم آیا دیگری هم درمان می‌شود؟
نکته اینجاست که بعضی راهکارهایی که در کنترل و مدیریت این دو عارضه به کار می‌روند مشترک هستند. مثلا اصلاح رژیم غذایی و ورزش منظم در هر دو عارضه توصیه می‌شوند و یا داروی متفورمین برای کنترل و مدیریت هر دو عارضه استفاده می‌شود. اما در عین حال هر کدام از این دو عارضه روش‌های درمانی اختصاصی خودش را هم دارد که در کنترل دیگری کاربرد ندارد. مثلا در بعضی موارد برای کنترل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک قرص‌های ضد بارداری تجویز می‌شوند که باعث منظم شدن سیکل‌های قاعدگی و کاهش سطح آندروژن‌ها در این خانم‌ها می‌شوند اما این قرص‌ها در مدیریت دیابت کاربرد ندارند و حتی ممکن است با داروهای دیابت تداخل ایجاد کنند و یا بعضی از داروهای دیابت که اختصاصا برای کاهش قند خون استفاده می‌شوند تاثیری بر روی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک ندارند. بنابراین درمان یکی از این دو عارضه ممکن است لزوما باعث درمان دیگری نشود و هم‌چنان نیاز به استفاده از روش‌های درمانی اختصاصی هر عارضه وجود داشته باشد.
آیا ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند در درمان دیابت مشکل ایجاد کند؟
همان‌طور که متوجه شدید، آمار نشان می‌دهد که بخشی از خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند به دیابت مبتلا می‌شوند و یا بالعکس، خانم‌هایی که دیابت دارند به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دچار می‌شوند. حالا این سوال پیش می‌آید که با توجه به ماهیت سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، آیا این عارضه می‌تواند در درمان دیابت چالش ایجاد کند و آن را با مشکل مواجه کند؟
جواب این سوال مثبت است و از بعضی جنبه‌ها، مدیریت دیابت در خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند می‌تواند سخت‌تر و پرچالش‌تر باشد. در ادامه این جنبه‌ها را که باعث چالش در درمان دیابت می‌شوند برایتان توضیح می‌دهیم:
- مقاومت به انسولین
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک عموما با مقاومت به انسولین همراه است. یعنی سلول‌های بدن به خوبی به انسولین پاسخ نمی‌دهند و همین مسئله کنترل قند خون را مشکل‌تر می‌کند. به همین دلیل خانم‌هایی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند ممکن است برای کنترل قند خون به دوزهای بالاتری از انسولین یا داروهای خوراکی دیابت نیاز داشته باشند. به هر حال مصرف دوزهای بالاتر از هر دارو، ضمن این‌که هزینه درمان را بالا می‌برد، احتمال ایجاد عوارض جانبی را هم بیشتر می‌کند.
- کنترل وزن
یکی از راهکارهای مهمی که برای مدیریت دیابت توصیه می‌شود، کاهش وزن و نگه داشتن آن در محدوده مناسب است. اما سندرم تخمدان پلی‌کیستیک معمولا با افزایش وزن همراه است ضمن این‌که کم کردن وزن را هم با مشکل مواجه می‌کند. به همین دلیل خانم‌هایی که دیابت دارند و در عین حال به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دچار هستند برای کاهش وزن با چالش‌های بیشتری مواجه هستند و به آسانی دیگران نمی‌توانند وزنشان را پایین بیاورند.
- تداخلات دارویی
درست است که بعضی راهکارهای مدیریت سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و دیابت مشترک هستند اما بعضی از داروهایی که به طور اختصاصی برای سندرم تخمدان پلی‌کیستیک استفاده می‌شوند می‌توانند با برنامه کاهش قند خون تداخل کنند. مثلا بعضی از داروهای ضدبارداری که برای منظم کردن سیکل‌های قاعدگی و کاهش سطح آندروژن‌ها در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک استفاده می‌شوند می‌توانند باعث بالا رفتن قند خون شوند که همین مسئله می‌تواند متخصصین را در انتخاب برنامه دارویی برای خانم‌هایی که هم زمان به هر دو عارضه مبتلا هستند با چالش مواجه کند.
- احتمال بیماری‌های قلبی عروقی
مطالعات نشان می‌دهند که هر دو عارضه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و دیابت، احتمال ابتلا به مشکلات و عوارض قلبی عروقی را بالا می‌برند. به همین دلیل خانم‌هایی که به هر دو عارضه مبتلا هستند لازم است از نظر عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی بیشتر تحت نظر باشند و با جدیت بیشتری این عوامل خطر را کنترل و مدیریت کنند. مثلا فشارخون بالا و چربی خون بالا عوامل خطری هستند که ریسک بیماری‌های قلبی عروقی را بالا می‌برند بنابراین خانم‌های دیابتی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هم دارند در مقایسه با دیگران باید در فواصل کوتاهتری فشارخون و چربی‌های خونشان را کنترل کنند و در صورت بالا رفتن هر کدام، با جدیت بیشتری به فکر مدیریت و کنترل آن‌ها باشند.
کلام آخر
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک به عنوان یک عارضه هورمونی شایع، احتمال ابتلا به دیابت را بالا می‌برد و در مدیریت دیابت هم چالش ایجاد می‌کند اما با تشخیص و درمان به موقع می‌توان تا حد زیادی این مشکل را حل کرد. اگر سوال یا مورد خاصی درباره این موضوع در ذهن دارید می‌توانید در بخش دیدگاه مطرح کنید تا تیم نوشدارو به آن پاسخ بدهند.
منابع