سیتاگلیپتین
نگارنده: دکتر مهسا هادیپور جهرمی
بازبینی نهایی: دکتر مژگان میر عبدالحق
سیتاگلیپتین در یک نگاه:
سیتاگلیپتین یک داروی کاهنده قند خون است که به تنهایی و یا همراه سایر داروها برای کمک به پایین آوردن قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع دو استفاده میشود.
این دارو در دیابت نوع یک کاربرد ندارد و نمیتواند جایگزین مصرف انسولین شود.
سیتاگلیپتین به خصوص وقتی همراه سایر داروهای کاهنده قند خون استفاده میشود ممکن است باعث افت قند خون یا هایپوگلایسمی شود که اگر شدید باشد بسیار خطرناک است. بنابراین علائم افت قند خون مثل لرزش،ضعف،احساس گرسنگی،تعریق،عدم تمرکز و تپش قلب را به خاطر داشته باشید و همیشه مقداری مواد قندی مثل حبه ی قند، آبنبات یا آب میوه همراه خود داشته باشید تا درصورت ایجاد این علائم بلافاصله آنها را مصرف کنید.
دقت کنید که این دارو باید به طور مرتب و هر روز استفاده شود و استفاده نامرتب و گاه به گاه باعث میشود که مصرف این دارو برای شما فایدهای نداشته باشد.
نحوه عملکرد دارو
در دیابت نوع دو، بدن نمیتواند انسولین کافی تولید کند و یا انسولین تولید شده به خوبی کار نمیکند. این مسئله باعث بالا رفتن سطح قند خون میشود. سیتاگلیپتین با افزایش تولید انسولین در بدن سطح قند خون را در افرادی که دیابت نوع دو دارند پایین میآورد .
اشکال دارویی
- قرصهای خوراکی ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ میلیگرمی
این دارو به صورت قرصهای ترکیبی با متفورمین هم موجود است.
اثربخشی
بر اساس مطالعات بالینی، مصرف سیتاگلیپتین با دوز مناسب و به مدت کافی می تواند نتایج زیر را برای بیماران ایجاد کند:
- سطح هموگلوبین A1C حدود ۰/۶ درصد پایین میآید.
- قند خون ناشتا حدود ۲۵ میلیگرم در دسی لیتر کمتر میشود.
- قند خون ۲ ساعت بعد از غذا حدود ۵۰ میلیگرم در دسیلیتر کاهش مییابد.
موارد و میزان مصرف
پایین آوردن قند خون در دیابت نوع دو :
دوز معمول مصرف سیتاگلیپتین ۱۰۰ میلیگرم به صورت یکبار در روز است.
- این دارو برای افراد کمتر از ۱۸ سال مناسب نیست.
- کسانی که کلیه آنها به خوبی کار نمیکند به دوز کمتری از این دارو نیاز دارند. به همین دلیل در شروع درمان و بعد از آن به صورت دورهای وضعیت کلیه بیماران با انجام آزمایش خون کنترل میشود.
- انتخاب دارو و یا دوز مناسب کار پیچیدهای است و پزشک برای این کار نکات مختلفی مثل نوع و وضعیت بیماری و سایر داروهایی که بیمار مصرف میکند را در نظر میگیرد. بنابراین همیشه دارو را دقیقا همانطور که پزشکتان دستور داده است مصرف کنید و هیچ وقت خوددرمانی نکنید.
نحوه مصرف
- سیتاگلیپتین روزی یکبار مصرف میشود. میتوانید آن را در هر ساعتی که برای شما مناسبتر است مصرف کنید.
- غذا تاثیری بر روی جذب این دارو ندارد بنابراین میتوانید دارو را با معده خالی یا بعد از غذا مصرف کنید.
- این قرص باید به صورت درسته ، همراه یک لیوان آب مصرف شود و نباید جویده، خرد، شکسته یا نصف شود. در صورتی که در قورت دادن قرصها مشکل دارید به دستورالعمل قرص و کپسولتو راحت قورت بده مراجعه کنید. اگر باز هم مشکل حل نشد با پزشکتان مشورت کنید چون ممکن است لازم باشد داروی شما را تعویض کند.
- داروی خود را هر روز در یک ساعت مشخص مصرف کنید تا جزء برنامه روزانهاتان بشود و مصرف آن را فراموش نکنید.
- فرم ترکیبی سیتاگلیپتین با متفورمین به صورت روزی دوبار و هر بار یک قرص مصرف میشود. این قرصها باید بعد از غذا مصرف شوند تا عوارض گوارشی آنها به حداقل برسد.
عوارض جانبی
مثل همه داروها، مصرف سیتاگلیپتین میتواند عوارض جانبی ایجاد کند اما بسیاری از مصرف کنندگان هیچ عارضهای را تجربه نمیکنند یا فقط دچار عوارض جزئی میشوند. عوارض جانبی معمولا به مرور زمان که بدن به دارو عادت میکند بهتر میشوند.
عوارض جانبی شایع
این عوارض معمولا در بیشتر از یک نفر از هر صد نفر ایجاد میشود. اما معمولا ملایم و کوتاه مدت هستند.
تذکر: اگر این عوارض بیشتر از چند روز طول کشید حتما با پزشک مشورت کنید.
سردرد
راه حل
- مایعات فراوان استفاده کنید و به اندازه کافی استراحت کنید. کم آبی بدن و خستگی میتوانند شدت سردرد را بیشتر کنند.
- اگر تحمل سردرد برایتان سخت است بعد از مشورت با داروساز میتوانید از مسکن استفاده کنید.
- اگر سردرد شما شدید بود یا بیشتر از یک هفته طول کشید حتما با پزشکتان مشورت کنید.
علائم سرماخوردگی مثل آبریزش بینی، سوزش گلو، سرفه
این علایم معمولا گذرا هستند و در عرض چند روز تا حداکثر یکی دو هفته رفع میشوند.
راه حل
- مصرف مایعات و استراحت کافی به بهتر شدن این علائم کمک میکنند.
- اگر این علائم بعد از یکی دو هفته رفع نشدند یا هر روز بدتر میشوند پزشکتان را مطلع کنید.
تهوع و استفراغ
راه حل
- مصرف این دارو همراه غذا تا حد زیادی این عارضه را کم میکند.
- غذا های چرب و پر ادویه مصرف نکنید و تا مدتی غذا های سبک و ساده بخورید.
- به آرامی غذا بخورید و با عجله و تند و سریع غذا خوردن را کنار بگذارید.
- وعده های غذایی را کوچک و تعداد آنها را بیشتر کنید.
اسهال یا یبوست
راه حل
- اگر عارضه اسهال به وجود آمد برای جلوگیری از کم آبی بدن، به مقدار کافی آب و مایعات مصرف کنید.
- بدون مشورت با پزشک یا داروساز داروی اسهال مصرف نکنید.
- اگر اسهال ادامهدار بود حتما با پزشکتان مشورت کنید.
- اگر یبوست ایجاد شد سالاد و سبزیجات و غذاهای دارای فیبر زیاد و آب فراوان مصرف کنید و برنامه منظم پیادهروی داشته باشید.
افت قند خون یا هایپوگلایسمی
این عارضه بیشترمربوط به وقتی است که سیتاگلیپتین همراه سایر داروهای کاهنده خون مصرف میشود.
راه حل
- هیچکدام ازوعدههای غذاییاتان را حذف نکنید و یا وعدههای غذایی را با تاخیر مصرف نکنید.
- با علائم افت قند خون آشنا باشید و همیشه مقداری مواد قندی مثل حبهی قند، آبنبات یا آب میوه همراه خود داشته باشید تا درصورت ایجاد این علائم بلافاصله آنها را مصرف کنید.
عوارض جانبی مهم
این عوارض به ندرت پیش می آیند اما به هر حال بعضی از مصرف کنندگان این دارو دچار این عوارض جدی و مهم می شوند به همین دلیل لازم است با نشانه های این عوارض آشنا باشید.
آنژیوادم
علائم
از علائم اصلی آنژیوادم به وجود آمدن ناگهانی ورم در صورت، پاها، دستها، چشمها، لبها، زبان، اشکال در نفس کشیدن یا بلعیدن و یا تورم در هر ناحیه دیگر از پوست یا مخاط است که ممکن است با گرم و دردناک شدن محل تورم همراه باشد. این عارضه در هر زمانی از درمان با سیتاگلیپتین و حتی بعد از مصرف اولین دوزممکن است ایجاد شود.
راه حل
- بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
سندرم استیونس جانسون
علائم
سندرم استیونس جانسون معمولا با علائم شبیه آنفولانزا شروع میشود و به دنبال آن کهیرهای دردناک قرمز یا بنفش رنگ بر روی پوست، گلو، چشم یا ناحیه تناسلی ایجاد میشوند.
راه حل
- بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
بولوس پمفیگوئید
علائم
ایجاد کهیرهای بزرگ و قرمز رنگ خارش دار و دردناک که بعد از چند هفته تبدیل به تاول میشوند از علائم اصلی بولوس پمفیگوئید هستند.
راه حل
- بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
آنافیلاکسی
علائم
به وجود آمدن کهیر پوستی، تاول، قرمزی پوست، خس خس سینه، احساس گرفتگی در قفسه سینه، مشکل در تنفس یا صحبت کردن، تورم دهان، صورت، لبها،زبان و گلو از علائم اصلی آنافیلاکسی هستند.
راه حل
- بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
پانکراتیت
علائم
علامت اصلی پانکراتیت درد مداوم و شدید در ناحیه شکم است که ممکن است به پشت هم گسترش پیدا کند. علاوه بر درد ممکن است حالت تهوع و استفراغ هم وجود داشته باشد.
راه حل
- بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
نارسایی کلیوی
علائم
کاهش حجم ادرار، تهوع طولانی مدت، خستگی و ضعف و ورم پاها از علائم اصلی نارسایی کلیوی هستند.
راه حل
- بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
آرترالژی
علائم
قرمزی و درد شدید مفاصل، خشکی مفاصل و محدود شدن دامنه حرکت مفاصل از علائم اصلی آرترالژی هستند.
راه حل
- بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
نمودار اثربخشی و عوارض شایع
چند ساعت اول
چند روز اول
چند هفته اول
چند ماه اول
اثر بخشی
عوارض جانبی
آیا با وجود احتمال ایجاد این همه عارضه، مصرف این دارو برای من مشکل ساز نمی شود؟
طبق مطالعات بالینی انجام شده بر روی سیتاگلیپتین، این دارو عموما به خوبی توسط بیماران تحمل میشود و فقط ۱/۶ درصد از بیماران به دلیل عوارض جانبی، مصرف سیتاگلیپتین را متوقف میکنند.
خطرات و هشدارها
نکات زیر مواردی هستند که پزشک شما باید از آنها مطلع باشد.
بعضی از آنها نکاتی هستند که باید قبل از شروع درمان با سیتاگلیپتین پزشکتان را در جریان بگذارید.
بعضی هم مواردی هستند که بعد از شروع درمان با این دارو اگر پیش آمدند باید پزشکتان را مطلع کنید .
قبل از شروع درمان
سابقه حساسیت به سیتاگلیپتین یا هر نوع داروی دیگر در گذشته
در صورتی که قبلا با مصرف سیتاگلیپتین دچار علایم حساسیت مثل کهیر یا قرمزی پوست شدهاید حتما پزشکتان را مطلع کنید. در این شرایط مصرف مجدد این دارو میتواند باعث ایجاد حساسیت شدید و خطرناک شود.
در بعضی موارد بیمارانی که به داروهای دیگر حساسیت داشتهاند به سیتاگلیپتین هم حساسیت نشان میدهند بنابراین اگر در گذشته به هر نوع داروی دیگری حساسیت داشتهاید پزشکتان را در جریان بگذارید.
مشکل در عملکرد پانکراس، وجود سنگ کیسه صفرا یا بالا بودن تریگلیسیرید
بیماریهای قلبی
در موارد نادر مصرف سیتاگلیپتین ممکن است باعث نارسایی قلبی شود بنابراین اگر مشکل قلبی دارید یا قلب شما نارسا است حتما پزشکتان را مطلع کنید.
مشکلات کلیوی
اگر کلیه شما به خوبی کار نمیکند حتما به پزشکتان اطلاع بدهید چون در این شرایط دوز کمتری از این دارو مورد نیاز است.
وجود کتون یا قند در ادرار (کتواسیدوز دیابتیک)
بعد از شروع درمان
تب، عفونت
داشتن تب یا بودن عفونت در بدن باعث بالا رفتن قند خون میشود و ممکن است سیتاگلیپتین نتواند در این شرایط قند خون را به خوبی قبل کنترل کند. بنابراین اگر شرایط تب یا عفونت پیش آمد حتما به پزشکتان اطلاع بدهید چون ممکن است دوز داروی شما نیاز به تغییر داشته باشد و یا حتی ممکن است پزشک موقتا داروی شما را قطع کند واز شما بخواهد تا برطرف شدن این شرایط انسولین مصرف کنید.
تداخلات دارویی
مهمترین داروهایی که با عملکرد سیتاگلیپتین تداخل میکنند عبارتند از:
کورتونها مثل پردنیزولون و دگزامتازون
این داروها ممکن است باعث بالا رفتن قند خون و کم شدن اثر سیتاگلیپتین شوند.
راه حل
بهتر است در طول درمان با سیتاگلیپتین از این داروها استفاده نکنید اما اگر بنا به تجویز پزشک مصرف آنها ضروری است، در مدتی که کورتون مصرف میکنید مرتب قند خونتان راکنترل کنید و نتایج آن را به پزشکتان اطلاع بدهید تا اگر لازم شد دوز سیتاگلیپتین را اصلاح کند.
داروهای مربوط به درمان عفونتهای قارچی، باکتریایی یا ویروسی مثل فلوکونازول، میکونازول، کلاریترومایسین، سیپروفلوکساسین و ریتوناویر
مصرف همزمان این داروها ممکن است باعث بیشتر شدن اثر سیتاگلیپتین و افت قند خون شود.
راه حل
اگر یک فرد دیابتی برای درمان عفونت نیاز به مصرف دارو داشته باشد پزشک سعی میکند موردی را انتخاب کند که با سیتاگلیپتین تداخل نداشته باشد اما اگر بنا به دلایلی لازم باشد حتما یکی از این داروهایی که نامبرده شدند مصرف شوند باید در طول مصرف آنها مرتب قند خون کنترل شود تا اگر لازم شد دوز سیتاگلیپتین مجددا تنظیم شود. بعد از اتمام دوره مصرف این داروها مجددا میتوان دوز سیتاگلیپتین را تحت نظر پزشک به دوز قبلی برگرداند.
بعضی از داروهای مربوط به کنترل فشار خون بالا مثل انالاپریل و کاپتوپریل
این داروها در صورت مصرف همزمان، اثر همدیگر را تقویت میکنند بنابراین احتمال افت قند یا افت فشار خون وجود دارد.
راه حل
در بسیاری موارد افراد دیابتی ممکن است به مصرف داروی فشارخون نیاز داشته باشند اما تلاش میشود که دارویی از این گروه انتخاب شود که با سیتاگلیپتین تداخل نداشته باشد.اما اگربه هر دلیل انتخاب جایگزین مناسب ممکن نباشد قند و فشار خون باید به طور مرتب کنترل شود و دوز سیتاگلیپتین و داروی فشارخون با توجه به این نتایج تنظیم شود.
دیگوکسین
سیتاگلیپتین میتواند غلظت دیگوکسین در خون را بالا ببرد در نتیجه احتمال عوارض جانبی دیگوکسین بیشتر میشود.
راه حل
سطح خونی دیگوکسین باید در طول مصرف سیتاگلیپتین کنترل شود تا اگر از محدوده مورد قبول بالاتر رفت دوزدیگوکسین تعدیل شود.
سایر داروهای کاهنده قند خون مثل انسولین و گلیبوراید
مصرف همزمان ممکن است باعث افت شدید قند خون شود.
راه حل
در بیشتر موارد لازم است داروهای کاهنده قند خون به صورت همزمان مصرف شوند اما مصرف هم زمان آنها باید حتما تحت نظر پزشک و با تعیین دوز دقیق برای هر کدام انجام بگیرد.
بعضی از داروهای اعصاب مثل کلوزاپین، اولانزاپین، سرترالین و فلوکستین
این داروها میتوانند باعث بیشتر شدن اثر سیتاگلیپتین در بدن شوند.
راه حل
مصرف همزمان این داروها با سیتاگلیپتین ممنوع نیست فقط لازم است پزشک شما بداند که مصرف این داروهای اعصاب را شروع کردهاید. در بیشتر موارد با تنظیم مجدد دوز سیتاگلیپتین مشکل تداخل این داروها و خطر افت قند خون رفع میشود.
آسپرین
این دارو میتواند باعث بیشتر شدن اثر سیتاگلیپتین شود.
راه حل
در طول درمان با سیتاگلیپتین هرگز بدون اطلاع و مشورت با پزشک آسپرین مصرف نکنید چون جایگزینهای مناسب متعددی برای آن وجود دارد که با سیتاگلیپتین تداخل ندارند. اما اگر پزشک لازم بداند که آسپرین به مدت طولانی و هم زمان با سیتاگلیپتین مصرف شود با اصلاح دوز سیتاگلیپتین میتوان مشکل تداخل آنها را حل کرد.
داروهای مدر مثل هیدروکلروتیازید
این داروها میتوانند باعث کم شدن اثر سیتاگلیپتین شوند.
راه حل
در بسیاری موارد افراد دیابتی به دلایلی مثل بالا رفتن فشارخون ناچار به مصرف داروهای مدر میشوند. دراین شرایط باید بعد از شروع مصرف این داروها، قند خون در فواصل کوتاهتری کنترل شود تا اگر از محدوده مطلوب بالاتر رفت دوز سیتاگلیپتین
مصرف هنگام بارداری
اطلاعات کافی درباره تاثیر مصرف سیتاگلیپتین در زنان باردار وجود ندارد بنابراین در صورتی که قصد باردارشدن دارید یا به تازگی باردار شدهاید حتما پزشکتان را مطلع کنید تا بهترین گزینه دارویی را برای شما انتخاب کند.
مصرف در شیردهی
مشخص نیست که آیا این دارو در شیر ترشح میشود یا نه. در هر صورت به دلیل احتمال به وجود آمدن عوارض جانبی در نوزادان، مصرف این دارو در دوران شیر دهی توصیه نمیشود.
سوالات متداول
سیتاگلیپتین معمولا به تنهایی باعث هایپوگلایسمی نمیشود اما اگر با سایر داروهای کاهندهی قند خون مثل انسولین و گلیکلازید به صورت همزمان مصرف شود ممکن است باعث افت قند خون شود. با شروع مصرف سیتاگلیپتین ممکن است پزشک دوز سایر داروهای کاهنده قند خون شما را مجددا تنظیم کند تا این مشکل به حداقل برسد.
دوز فراموش شده را به محض یاداوری مصرف کنید مگر اینکه تقریبا زمان مصرف دوز بعدی رسیده باشد. در این حالت دوز فراموش شده را کنار بگذارید ونوبت بعدی را در زمان خودش مصرف کنید. هیچوقت برای جبران قرص فراموش شده، مقدار داروی مصرفی خودتان را دو برابر نکنید.
بلافاصله به مراکز درمانی مراجعه کنید جون ممکن است قند خونتان در حد خطرناکی افت کند. اگر علایمی مثل درد شکمی، حالت تهوع یا استفراغ، سرگیجه و لرز ظاهر شدند بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
درمان دیابت باید برای تمام عمر ادامه پیدا کند به همین دلیل شما احتمالا باید این دارو را برای مدت طولانی مصرف کنید. حتی ممکن است لازم باشد برای بقیه عمر به مصرف آن ادامه بدهید.
البته بهندرت در بعضی افراد ممکن است با گذشت زمان کارایی این دارو در کنترل قند خون پایین بیاید و پزشک تصمیم به تعویض سیتاگلیپتین بگیرد.
بله سیتاگلیپتین در دوزهای تجویز شده توسط پزشک برای استفاده طولانی مدت بیخطر است و هیچ نوع شواهد علمی درباره مضر بودن استفادهی طولانی مدت آن گزارش نشده است.
هیچوقت بدون مشورت با پزشک سیتاگلیپتین را قطع نکنید چون اگر به صورت ناگهانی آن را قطع کنید دیابت شما بدتر میشود و قند خون بالا میرود.
مصرف همزمان الکل با سیتاگلیپتین میتواند باعث بیشتر شدن اثر این دارو و افت شدید قند خون یا هایپوگلایسمی شود. بهعلاوه احتمال ایجاد عارضه پانکراتیت در کسانی که الکل مصرف میکنند بیشتر است.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره پانکراتیت
اگرسطح قند خون شما ثابت باشد مصرف سیتاگلیپتین تاثیری بر روی توانایی رانندگی و دوچرخه سواری نمیگذارد اما در بعضی موارد مصرف سیتاگلیپتین باعث افت قند خون و کاهش تمرکز میشود.در این شرایط از نوشیدنیهای دارای قند استفاده کنید تا سطح قند خون اصلاح شود و تا برطرف شدن این علائم رانندگی یا دوچرخه سواری نکنید. بهعلاوه بعضی افراد بعد از مصرف سیتاگلیپتین حالت خواب آلودگی و یا سرگیجه گزارش کردهاند. در صورتی که این عوارض ایجاد شدند از رانندگی یا دوچرخه سواری خودداری کنید.
سیتاگلیپتین تاثیری بر روی اثربخشی قرصهای ضد بارداری ندارد اما ممکن است لازم باشد با شروع مصرف این داروها دوز سیتاگلیپتین توسط پزشک اصلاح شود چون قرصهای ضدبارداری میتوانند باعث بالا رفتن قند خون شوند.
سیتاگلیپتین معمولا تغییری در وزن ایجاد نمیکند.
پیشنهاد برای مطالعه بیشتر: بیشتر بخور اما وزن کم کن!
اطلاعات کمی در رابطه با مصرف همزمان سیتاگلیپتین و داروهای گیاهی و مکملهای تغذیهای وجود دارد. بهعلاوه بسیاری از گیاهان دارویی مثل جینسینگ و دارچین باعث افت قند خون میشوند و با عملکرد سیتاگلیپتین تداخل میکنند. بنابراین بهتر است قبل از استفاده از هر نوع داروی گیاهی یا مکمل تغذیهای با پزشک یا داروساز مشورت کنید.