پیوگلیتازون (Pioglitazone)
نگارنده: دکتر مهسا هادیپور جهرمی
بازبینی نهایی: دکتر مژگان میر عبدالحق
پیوگلیتازون در یک نگاه:
پیوگلیتازون یک داروی کاهنده قند خون است که به تنهایی و یا همراه سایر داروهای کاهنده قند خون در افرادی که دیابت نوع دو دارند استفاده میشود.
این دارو در دیابت نوع یک کاربرد ندارد و نمیتواند جایگزین مصرف انسولین شود.
پیوگلیتازون وقتی که همراه سایر داروهای کاهنده قند خون مصرف شود ممکن است باعث افت قند خون یا هایپوگلایسمی شود که اگر شدید باشد بسیار خطرناک است. بنابراین علائم افت قند خون مثل لرزش، ضعف، احساس گرسنگی، تعریق، عدم تمرکز و تپش قلب را به خاطر داشته باشید و همیشه مقداری مواد قندی مثل حبه ی قند، آبنبات یا آب میوه همراه خود داشته باشید تا اگر این علائم ایجاد شدند بلافاصله آنها را مصرف کنید.
دقت کنید که این دارو باید به طور مرتب و هر روز استفاده شود و استفاده نامرتب و گاه به گاه باعث میشود که مصرف این دارو برای شما فایدهای نداشته باشد.
نحوه عملکرد دارو
پیوگلیتازون مقدار قندی را که کبد به داخل خون آزاد میکند کم میکند. همچنین باعث میشود که بدن بهتر به انسولین پاسخ بدهد و از انسولین موجود در بدن بهتر استفاده کند و در نتیجه باعث پایین آمدن قند خون در افرادی که دیابت نوع دو دارند میشود.
اشکال دارویی
- قرصهای خوراکی ۱۵، ۳۰ و ۴۵ میلیگرمی
پیوگلیتازون به صورت قرصهای ترکیبی با متفورمین هم وجود دارد.
اثربخشی
بر اساس مطالعات بالینی، مصرف پیوگلیتازون با دوز مناسب و به مدت کافی میتواند نتایج زیر را برای بیماران ایجاد کند:
- سطح هموگلوبین A1C تا ۱/۶ درصد پایین میآید.
- قند خون ناشتا تا ۶۵ میلیگرم در دسیلیتر کمتر میشود.
موارد و میزان مصرف
پایین آوردن قند خون در دیابت نوع دو :
بسته به سطح هموگلوبین A1C ، در شروع یک قرص ۱۵ یا ۳۰ میلیگرمی به صورت یکبار در روز تجویز میشود. در بعضی افراد ممکن است لازم باشد برای کنترل قند خون، دوز دارو به یک قرص ۴۵ میلیگرمی به صورت یکبار در روز افزایش پیدا کند.
- درباره اثربخشی و ایمنی این دارو در افراد کمتر از ۱۸ سال اطلاعات کافی وجود ندارد بنابراین مصرف آن در این گروه سنی توصیه نمیشود.
- انتخاب دارو و یا دوز مناسب کار پیچیده ای است و پزشک برای این کار نکات مختلفی مثل نوع و وضعیت بیماری و سایر داروهایی که بیمار مصرف می کند را در نظر می گیرد. بنابراین همیشه دارو را دقیقا همانطور که پزشکتان دستور داده است مصرف کنید و هیچ وقت خوددرمانی نکنید.
نحوه مصرف
- پیوگلیتازون باید روزی یک بار مصرف شود. میتوانید آن را در هر ساعتی از روز که برایتان راحتتر است مصرف کنید اما سعی کنید آن را هر روز در یک ساعت مشخص مصرف کنید تا جزء برنامه روزانهاتان بشود و مصرف آن را فراموش نکنید.
- غذا تاثیری بر روی جذب این دارو ندارد بنابراین میتوانید دارو را با معده خالی یا بعد از غذا مصرف کنید.
- قرصهای پیوگلیتازون را همراه یک لیوان آب مصرف کنید. اگر در قورت دادن قرص مشکل دارید ، در صورتی که قرص خط دار است آن را از محل خط قرص به دو قسمت تقسیم کنید و هر قسمت را جداگانه قورت بدهید. اگر با این وجود باز هم مشکل داشتید می توانید قرص را خرد کرده و با یک قاشق ماست، ژله ، عسل یا هر غذای نرم دیگر مخلوط کنید و یکباره قورت بدهید.
عوارض جانبی
مثل همه داروها، مصرف پیوگلیتازون میتواند عوارض جانبی ایجاد کند اما بسیاری از مصرف کنندگان هیچ عارضهای را تجربه نمیکنند یا فقط دچار عوارض جزئی میشوند. عوارض جانبی معمولا به مرور زمان که بدن به دارو عادت میکند بهتر میشوند.
عوارض جانبی شایع
این عوارض معمولا در بیشتر از یک نفر از هر صد نفر ایجاد میشود. اما معمولا ملایم و کوتاه مدت هستند.
تذکر: اگر این عوارض بیشتر از چند روز طول کشید حتما با پزشک مشورت کنید.
عفونت ناحیه سینوسها، سینه یا گلو
راه حل
- سعی کنید هر سال قبل از شروع فصل پاییز واکسن آنفولانزا تزریق کنید تا کمتر به این عفونتها دچار بشوید.
- اگر با شروع مصرف این دارو مرتب درگیر این عفونتها میشوید حتما به پزشکتان اطلاع بدهید.
تاری دید
این عارضه معمولا در شروع مصرف پیوگلیتازون و به دلیل تغییر در سطح قند خون ایجاد میشود. این عارضه موقتی است و ظرف چند روز رفع میشود.
راه حل
- اگر بعد از گذشت یک هفته تاری دید همچنان ادامه داشت حتما پزشکتان را در جریان بگذارید و یا به چشم پزشک مراجعه کنید.
بیحسی یا خواب رفتن انگشتان دست و پا
این عارضه گذرا است و معمولا ظرف چند روز برطرف میشود.
راه حل
- اگر شدت این عارضه زیاد است و قابل تحمل نیست و یا بعد از یک هفته بیحسی و خواب رفتگی هم چنان ادامه داشت حتما با پزشکتان مشورت کنید.
افزایش وزن
به طور معمول افرادی که پیوگلیتازون مصرف میکنند طی یک سال حدود ۲ تا ۳ کیلوگرم وزن اضافه میکنند.
راه حل
- برای پیشگیری از این مسئله سعی کنید بدون اینکه حجم غذای مصرفی خودتان را زیاد کنید رژیم غذایی سالم داشته باشید.
- داشتن برنامه منظم ورزشی میتواند به ثابت نگه داشتن وزن کمک کند.
- اگر با همه این موارد وزنتان مرتب بالا میرود حتما با پزشکتان مشورت کنید چون ممکن است این اضافه شدن وزن به دلیل جمع شدن آب و نمک در بدن شما باشد.
درد عضلانی
این عارضه معمولا کوتاه مدت است و ظرف چند روز برطرف میشود.
راه حل
- سعی کنید فعالیت بدنی شدید نداشته باشید و بیشتر استراحت کنید.
- در قسمتهایی که درد بیشتر است از پمادهای ضد درد استفاده کنید و یا با مشورت با داروساز، از داروهای مسکن استفاده کنید.
- اگر درد عضلانی شما خیلی شدید است یا هر روز بدتر میشود با پزشکتان مشورت کنید.
سردرد
این عارضه معمولا گذراست و ظرف چند روز رفع میشود.
راه حل
- به اندازه کافی مایعات مصرف کنید و خوب استراحت کنید. خستگی و کم آبی بدن میتوانند شدت سردرد را بیشتر کنند.
- خواب کافی و برنامه غذایی منظم و مناسب داشته باشید.
- از استرس دوری کنید و تمرینهای تن آرامی مثل یوگا انجام دهید.
- اگر لازم شد بعد از مشورت با داروساز میتوانید از مسکن استفاده کنید.
- اگر سردرد شما خیلی شدید است یا روز به روز بدتر میشود حتما با پزشکتان مشورت کنید.
تورم اندامها
پیوگلیتازون میتواند باعث جمع شدن آب و املاح و در نتیجه به وجود آمدن ورم در اندامهای بدن، به خصوص در دستها و پاها شود. این عارضه وابسته به دوز است یعنی هر چقدر دوز مصرفی این دارو بیشتر باشد احتمال به وجود آمدن ورم اندامها بیشتر میشود. البته در مجموع شدت این عارضه ملایم یا متوسط گزارش شده است.
راه حل
- برای پیشگیری از این عارضه، این دارو در افرادی که به هر دلیل سابقه تورم اندامها دارند یا در حال حاضر دچار تجمع آب و املاح و تورم در بدن هستند تجویز نمیشود.
- برای جلوگیری از این عارضه معمولا مقدار مصرف دارو از حداقل دوز شروع میشود و دوز دارو به تدریج اضافه میشود.
- در صورتی که این عارضه ایجاد شود ممکن است پزشک یک داروی ادرارآور برای دفع آب و املاح تجویز کند.
- اگر با وجود همه این اقدامات تورم اندامها روز به روز بیشتر میشود، حتما با پزشکتان مشورت کنید.
عوارض جانبی مهم
این عوارض به ندرت پیش میآیند اما به هر حال بعضی از مصرف کنندگان این دارو دچار این عوارض جدی و مهم میشوند به همین دلیل لازم است با نشانههای این عوارض آشنا باشید.
مشکلات مهم کبدی
علائم
زرد شدن سفیدی چشم یا پوست، تیره شدن رنگ ادرار و احساس ضعف میتوانند نشانه مشکلات مهم کبدی باشند.
راه حل
- بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
نارسایی قلبی
علائم
بالا رفتن ناگهانی وزن، تورم پاها یا شکم و تنگی نفس از علائم اصلی نارسایی قلبی هستند.
راه حل
- بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
نمودار اثربخشی و عوارض شایع
چند ساعت اول
چند روز اول
چند هفته اول
چند ماه اول
اثر بخشی
عوارض جانبی
آیا با وجود احتمال ایجاد این همه عارضه، مصرف این دارو برای من مشکل ساز نمیشود؟
پیوگلیتازون یک داروی موثر با اثربخشی مناسب در کنترل دیابت نوع دو به حساب میآید. این دارو به خوبی حساسیت بدن به انسولین را بالا میبرد ضمن اینکه تاثیر خوبی بر روی سطح چربیهای خون دارد و باعث پایین آمدن کلسترول و تریگلیسیرید خون میشود. از نظر عوارض جانبی، بر اساس مطالعات بالینی انجام شده بر روی این دارو، پیوگلیتازون به خوبی در مصرف کنندگان آن تحمل میشود. شایعترین عوارضی که مشاهده میشوند تورم و بالا رفتن وزن بدن هستند که هر دو قابل مدیریت و کنترل هستند ضمن اینکه عارضه هایپوگلایسمی وقتی که این دارو به تنهایی مصرف میشود شیوع چندانی ندارد که یک مزیت محسوب میشود.
در مجموع با توجه به مزایای این دارو، در صورتی که در زمان انتخاب آن وضعیت جسمی بیماران در نظر گرفته شود و مثلا در افراد دچار نارسایی قلبی، پوکی استخوان یا افراد بالای ۶۵ سال تجویز نشود و در عین حال در طول درمان بیماران تحت نظر پزشک باشند و آزمایشهای لازم را به موقع انجام دهند، این دارو به عنوان یک گزینه مناسب و کم عارضه میتواند در کنترل دیابت نوع دو به کمک بیماران بیاید.
خطرات و هشدارها
نکات زیر مواردی هستند که پزشک شما باید از آنها مطلع باشد.
بعضی از آنها نکاتی هستند که باید قبل از شروع درمان با پیوگلیتازون پزشکتان را در جریان بگذارید.
بعضی هم مواردی هستند که بعد از شروع درمان با این دارو اگر پیش آمدند باید پزشکتان را مطلع کنید .
قبل از شروع درمان
سابقه حساسیت به پیوگلیتازون یا هر نوع داروی دیگر در گذشته
در صورتی که قبلا با مصرف پیوگلیتازون دچار علایم حساسیت مثل کهیر یا قرمزی پوست شدهاید حتما به پزشکتان اطلاع بدهید. در این شرایط مصرف مجدد این دارو میتواند باعث ایجاد حساسیت شدید و خطرناک شود.
در بعضی موارد بیمارانی که به داروهای دیگر حساسیت داشتهاند به پیوگلیتازون هم حساسیت نشان میدهند بنابراین اگر در گذشته به هر نوع داروی دیگری حساسیت داشتهاید پزشکتان را در جریان بگذارید.
مشکلات کبدی
مصرف پیوگلیتازون به صورت نادر میتواند باعث مشکلاتی در عملکرد کبد شود و مصرف آن در افرادی که تستهای کبدیاشان در محدوده طبیعی نیست باید با احتیاط و تحت نظر گرفتن دقیق بیمار انجام بگیرد. بنابراین اگر کبد شما به خوبی کار نمیکند حتما به پزشکتان اطلاع بدهید. به طور معمول در شروع درمان با پیوگلیتازون، پزشک با تجویز آزمایش خون وضعیت کبد را کنترل میکند و در طول درمان هم به صورت دورهای باید این آزمایشها تکرار شوند تا عملکرد کبد تحت نظر باشد.
وجود سرطان مثانه فعال یا سابقه مبتلا شدن به سرطان مثانه
اگر در حال حاضر مبتلا به سرطان مثانه هستید یا در گذشته به این سرطان مبتلا بودید و درمان شدهاید حتما پزشکتان را در جریان بگذارید. بر اساس بعضی از مطالعات بالینی انجام شده بر روی این دارو، مصرف پیوگلیتازون به مقدار بسیار اندکی باعث بیشتر شدن احتمال مبتلا شدن به سرطان مثانه میشود. به همین دلیل مصرف آن در افرادی که دچار سرطان مثانه هستند ممنوع است. در کسانی هم که در گذشته به این بیماری مبتلا بوده اند، بهتر است پیوگلیتازون مصرف نشود مگر اینکه جایگزین مناسبتری برای این دارو وجود نداشته باشد.
نارسایی قلبی
مصرف پیوگلیتازون در بعضی موارد میتواند باعث به وجود آمدن نارسایی قلبی در افراد سالم و یا بدتر شدن نارسایی قلبی در کسانی بشود که از قبل به این بیماری مبتلا هستند. به همین دلیل مصرف این دارو در حضور بعضی از انواع نارسایی قلبی ممنوع است. بنابراین اگر مبتلا به نارسایی قلبی هستید حتما به پزشکتان اطلاع بدهید.
پوکی استخوان
مطابق بعضی از مطالعاتی که بر روی پیوگلیتازون انجام شده است، احتمال شکستکی استخوان در خانمهایی که این دارو را مصرف میکنند کمی بیشتر میشود. پوکی استخوان جزء عواملی است که خطر شکستگی استخوان را بالا میبرد بنابراین مصرف پیوگلیتازون ممکن است در کسانی که پوکی استخوان دارند گزینه مناسبی نباشد.به همین دلیل اگر دچار پوکی استخوان هستید حتما به پزشکتان اطلاع بدهید.
ادم ماکولا
مواردی از به وجود آمدن تورم ناحیه ماکولای شبکیه چشم در کسانی که پیوگلیتازون مصرف میکنند گزارش شده است. کسانی که دچار این مشکل چشمی هستند ممکن است وضعیت بیماریشان با مصرف پیوگلیتازون بدتر شود. حتی اگر در گذشته دچار تورم ماکولای شبکیه بودهاید و درمان شدهاید حتما پزشکتان را در جریان بگذارید چون شروع مصرف پیوگلیتازون میتواند احتمال عود این بیماری را در شما بالا ببرد.
بعد از شروع درمان
عمل جراحی
با مصرف پیوگلیتازون، احتمال دارد وقتی برای عمل جراحی بیهوش هستید هایپوگلایسمی پیش بیاید که چون علائم آن در این شرایط قابل تشخیص نیست میتواند خطرساز شود. به همین دلیل ممکن است پزشک از چند روز قبل از عمل جراحی از شما بخواهد مصرف پیوگلیتازون را متوقف کنید و به جای آن انسولین استفاده کنید.
تب، عفونت
این شرایط باعث بالا رفتن قند خون میشوند و ممکن است پیوگلیتازون نتواند قند خون را به خوبی قبل کنترل کند. اگر تب یا عفونت پیش آمد حتما پزشکتان را در جریان بگذارید چون ممکن است لازم باشد دوز داروی شما تغییر کند و یا حتی ممکن است لازم باشد موقتا به جای پیوگلیتازون انسولین مصرف کنید.
تداخلات دارویی
مهمترین داروهایی که با عملکرد پیوگلیتازون تداخل میکنند عبارتند از:
بعضی از آنتیبیوتیکها مثل سیپروفلوکساسین، اریترومایسن و کلاریترومایسین
مصرف همزمان این داروها باعث بیشتر شدن اثر پیوگلیتازون و افت قند خون میشود.
راه حل
اگر یک فرد دیابتی که پیوگلیتازون مصرف میکند دچار عفونت شود پزشک سعی میکند آنتیبیوتیکی تجویز کند که جزء این دسته نباشد. اما اگر گزینه بهتری موجود نباشد و حتما لازم باشد همین آنتیبیوتیکها مصرف شوند باید قند خون به طور منظم کنترل شود تا اگر بیش از حد لازم پایین آمد دوز پیوگلیتازون به طور موقت اصلاح شود. بعد از اتمام دوره مصرف این آنتیبیوتیکها، مجددا میتوان تحت نظر پزشک، پیوگلیتازون را با دوز قبلی مصرف کرد.
بعضی از داروهای اعصاب مثل آمیتریپتیلین، ایمیپرامین و دوکسپین
این داروها باعث بیشتر شدن اثربخشی پیوگلیتازون میشوند و احتمال هایپوگلایسمی را بیشتر میکنند.
راه حل
مصرف همزمان این داروها با پیوگلیتازون ممنوع نیست و اگر امکان تعویض این داروها با یک داروی بدون تداخل وجود نداشته باشد با تغییر دوز مصرفی پیوگلیتازون میتوان مشکل تداخل آنها را حل کرد.
جم فیبروزیل
امصرف جم فیبروزیل به طور قابل ملاحظهای اثربخشی پیوگلیتازون را بیشتر میکند و احتمال افت قند خون را بالا میبرد.
راه حل
در افراد دیابتی، مصرف جم فیبروزیل برای پایین آوردن چربی خون توصیه نمیشود اما اگر جایگزین مناسبتری برای جم فیبروزیل موجود نباشد، دوز مصرفی پیوگلیتازون نباید از ۱۵ میلیگرم در روز بیشتر شود.
ریفامپین
مصرف هم زمان این دو دارو به طور قابل ملاحظهای اثر بخشی پیوگلیتازون را کم میکند.
راه حل
این دو دارو نباید به طور همزمان استفاده شوند و به طور معمول پزشک یکی از این دو دارو را با یک جایگزین مناسب تعویض میکند.
مصرف هنگام بارداری
اطلاعات کافی درباره تاثیر پیوگلیتازون بر روی زنان باردار وجود ندارد در نتیجه چون احتمال به وجود آمدن عارضه برای جنین وجود دارد این دارو نباید در دوران بارداری مصرف شود. بنابراین در صورتی که قصد بارداری دارید یا به تازگی باردار شدهاید حتما پزشکتان را در جریان بگذارید تا درباره انتخاب داروی مناسب برای شما تصمیم بگیرد.
مصرف در شیردهی
مشخص نیست که آیا این دارو در شیر ترشح میشود یا نه اما چون احتمال ایجاد عوارض در نوزادان وجود دارد مصرف این دارو در دوران شیر دهی توصیه نمیشود.
سوالات متداول
پیوگلیتازون بر خلاف سایر داروهای کنترل کننده قند خون بلافاصله تاثیر نمیگذارد و چند هفته زمان میبرد تا به حداکثر اثر خود برسد. بنابراین در هفتههای اول مصرف آن صبور باشید و مصرف آن را ادامه بدهید تا این دارو به تدریج قند خون را در حد مناسبی پایین بیاورد.
اگر بیشتر از ۱۲ ساعت به زمان دوز بعدی باقی مانده بود، به محض یادآوری آن را مصرف کنید اما اگر کمتر از ۱۲ ساعت به زمان دوز بعدی باقی مانده بود دوز فرآموش شده را کنار بگذارید و دوز بعدی را در زمان مشخص خودش مصرف کنید. هیچ وقت برای جبران دوز فراموش شده دوز مصرفیاتان را دو برابر نکنید.
اگر پیوگلیتازون را همراه انسولین یا سایر داروهای کاهنده قند خون مصرف میکنید مصرف تعداد زیاد این دارو میتواند باعث افت قند خون (هایپوگلایسمی) شود. به علاوه، تعدادی از پیوگلیتازون که میتواند باعث ایجاد سمیت شود از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بنابراین اگر به اشتباه بیشتر از حد معمول پیوگلیتازون مصرف کردید حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر علایم هایپوگلایسمی ظاهر شدند بلافاصله مقداری مواد قندی مثل آبنبات، حبه قند یا آبمیوه مصرف کنید.
درمان دیابت باید برای همه عمر ادامه پیدا کند بنابراین مصرف این دارو را ادامه بدهید مگر اینکه پزشک شما لازم بداند که آن را متوقف کنید.
بله مصرف پیوگلیتازون در دوزهای تجویز شده توسط پزشک برای استفاده طولانی مدت بیخطر است. البته باید در طول مصرف این دارو حتما به صورت دورهای آزمایشهایی که پزشک برایتان تجویز می کند را انجام بدهید تا اگر عوارض جانبی نادر این دارو پیش آمد بلافاصله برای رفع آن اقدام شود. توجه داشته باشید که افراد بالای ۶۵ سال بیشتر در معرض این عوارض جانبی نادر هستند به همین دلیل انجام مرتب این آزمایشها در این رده سنی اهمیت بیشتری دارد.
هیچ وقت بدون مشورت با پزشک پیوگلیتازون را قطع نکنید چون اگر به صورت ناگهانی مصرف آن را قطع کنید دیابت شما بدتر میشود و قند خون بالا میرود. اگر فکر میکنید این دارو قند خون شما را کنترل نمیکند یا تحمل عوارض جانبی آن را ندارید با پزشکتان مشورت کنید. در این صورت پزشک ممکن است داروی دیگری به عنوان جایگزین برای شما تجویز کند.
مصرف همزمان الکل با پیوگلیتازون میتواند باعث بیشتر شدن اثر این دارو و افزایش خطر افت قند خون (هایپوگلایسمی) شود.
خیر. مصرف پیوگلیتازون هیچ تاثیر منفیای بر روی باروری ندارد.
پیوگلیتازون وقتی که به تنهایی مصرف شود معمولا باعث هایپوگلایسمی نمیشود اما اگر این دارو را همراه انسولین یا سایر داروهای کاهنده قند خون مصرف میکنید خطر هایپوگلایسمی وجود دارد. البته به طور معمول با شروع مصرف پیوگلیتازون، پزشک دوز سایر داروهای کاهنده قند خون را اصلاح میکند تا خطر هایپوگلایسمی به حداقل برسد.
مصرف پیوگلیتازون تاثیری بر روی توانایی رانندگی و دوچرخه سواری ندارد اما در بعضی موارد و به خصوص در شروع مصرف این دارو، احتمال دارد دچاری تاری دید بشوید. اگر این عارضه ایجاد شد، تا زمان رفع آن رانندگی یا دوچرخه سواری نکنید.
مصرف همزمان پیوگلیتازون با داروهای خوراکی ضدبارداری میتواند باعث کم شدن تاثیر این داروها شود و احتمال بارداری ناخواسته را بالا ببرد. بنابراین خانمهایی که پیوگلیتازون مصرف میکنند بهتر است از روشهای دیگری برای پیشگیری از بارداری استفاده کنند و یا در زمان مصرف قرصهای ضدبارداری برای اطمینان، روش دومی هم برای پیشگیری از بارداری داشته باشند
اطلاعات کمی در رابطه با مصرف همزمان پیوگلیتازون و داروهای گیاهی و مکملهای تغذیهای وجود دارد ضمن اینکه بسیاری از مکملها و گیاهان دارویی مثل شارک کارتیلیج (غضروف کوسه ماهی)، گل راعی و بیترملون (Bitter Melon ) با عملکرد پیوگلیتازون تداخل میکنند. بنابراین بهتر است قبل از استفاده از هر نوع داروی گیاهی یا مکمل تغذیهای با پزشک یا داروساز مشورت کنید.