سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
مقدمه
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک که در بین مردم عامه به تنبلی تخمدان معروف است، شایع‌ترین اختلال هورمونی در خانم‌هایی است که در سنین باروری هستند و بسیاری از خانم‌هایی که برای حل مشکلاتی مثل چاقی، آکنه، پرمویی یا ناباروری به پزشک مراجعه می‌کنند با تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک رو به رو می‌شوند.
بر اساس مطالعات مختلفی که انجام شده است، بدون در نظر گرفتن نژاد، تقریبا ۴ تا ۸ درصد خانم‌های سن باروری به این عارضه دچار هستند اما با وجود شیوع زیاد، بسیاری از خانم‌ها اطلاعات کافی درباره این عارضه و تاثیرات آن بر سلامتی ندارند به همین دلیل در این مقاله قصد داریم نگاه دقیق‌تری به عارضه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بیاندازیم و دلایل ایجاد، علائم و گزینه‌های درمان آن را به طور کامل بررسی کنیم.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک از نظر پزشکی چه تعریفی دارد؟
از نظر پزشکی این عارضه سه مشخصه اصلی دارد:
- قاعدگی نامنظم که به معنی نامنظم بودن تخمک گذاری توسط تخمدان‌هاست.
- بالا بودن آندروژن‌ها یا هورمون‌های مردانه که باعث علائمی مثل آکنه، نازک شدن موهای سر و پر مویی در ناحیه صورت و بدن می‌شود.
- تخمدان‌های پلی‌کیستیک که در آن تخمدان‌ها بزرگ می‌شوند و تعداد زیادی کیسه‌های پر از مایع دور تخمک‌ها تشکیل می‌شود. این کیست‌ها بی خطر هستند و اندازه آن‌ها از ۸ میلی‌متر کوچک‌تر است.
برای تایید شدن تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک باید حداقل دو مورد از شرایط بالا وجود داشته باشد. بنابراین برخلاف اسم این سندرم، ممکن است خانمی به این عارضه مبتلا باشد اما تخمدان پلی کیستیک نداشته باشد.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک به چه دلایلی ایجاد می‌شود؟
دلیل اصلی ایجاد سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مشخص نیست اما بیشتر خانم‌هایی که به این عارضه دچار هستند مقاومت به انسولین دارند یعنی بدن آن‌ها انسولین تولید می‌کند اما نمی‌تواند به خوبی از آن استفاده کند.
سابقه فامیلی یا در واقع ژنتیک هم نقش مهمی در به وجود آمدن این عارضه دارد. خانم‌هایی که مادر یا خواهر آن‌ها به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند بیشتر احتمال دارد که به این عارضه دچار شوند.
اضافه وزن هم عامل دیگری است که گفته می‌شود می‌تواند در ایجاد سندرم تخمدان پلی کیستیک نقش داشته باشد. در واقع در بیشتر موارد، خانم‌هایی که به این عارضه دچار هستند اضافه وزن هم دارند.
به هم خوردن سطح هورمون‌های جنسی و بالا رفتن مقدار هورمون‌های مردانه عامل دیگری است که در ایجاد این عارضه نقش دارد.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چه علائمی دارد؟
نشانه‌های شایع سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شامل این موارد هستند:
- قاعدگی نامنظم یا قطع شدن قاعدگی
- پرمویی به خصوص در ناحیه صورت، سینه، پشت و باسن
- نازک شدن و ریزش موی سر
- چرب شدن پوست یا به وجود آمدن آکنه
- ناباروری
- به وجود آمدن لکه‌های تیره بر روی پوست نواحی پشت گردن، بازوها و زیر سینه‌ها
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چه عوارضی ایجاد می‌کند؟
حالا که با عارضه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک آشنا شدید ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که این عارضه چه مشکلات و عوارضی می‌تواند ایجاد کند؟
خوب است بدانید که طبق مطالعاتی که انجام شده است سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند تاثیرات کوتاه و بلند مدت مختلفی بر روی سلامتی خانم‌ها داشته باشد که در ادامه آن‌ها را به طور کامل توضیح می‌دهیم:
- ناباروری
یکی از تاثیرات سندرم تخمدان پلی‌کیستیک که در کوتاه مدت خود را نشان می‌دهد، ایجاد ناباروی است. در واقع این عارضه شایع‌ترین علت ناباروری در زنان جوان به حساب می‌آید. علت آن هم ساده است چون در این عارضه تخمدان‌ها به طور منظم تخمک آزاد نمی‌کنند و در نتیجه باروری با مشکل مواجه می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهند که ۷۵ درصد موارد ناباروری به دلیل عدم تخمک‌گذاری، به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مربوط می‌شود.
- بیماری‌های قلبی عروقی
یکی دیگر از عوارضی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در دراز مدت ایجاد می‌کند مشکلات قلبی عروقی و تاثیرات منفی‌ای است که بر روی قلب و رگ‌ها می‌گذارد. در واقع چون این عارضه باعث به هم خوردن سطح هورمون‌ها می‌شود و در عین حال عموما با مقاومت به انسولین، چاقی و التهاب همراه است، می‌تواند به عروق خونی آسیب بزند و احتمال حمله قلبی را بالا ببرد.
همان طور که در مقاله دیابت نوع دو چیست؟ توضیح دادیم، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یکی از عوامل خطر دیابت نوع دو به حساب می‌آید و در دراز مدت زمینه را برای این عارضه فراهم می‌کند.
مطالعات نشان می‌دهند که در ۶۵ تا ۸۰ درصد خانم‌هایی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند، مقاومت به انسولین هم دیده می‌شود و همین مسئله احتمال دیابت نوع دو در این خانم‌ها را بالا می‌برد.
- سرطان آندومتر
سرطان آندومتر یا سرطان پوشش داخلی رحم، یکی دیگر از مواردی است که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند احتمال آن را بیشتر کند. دلیل این مسئله هم به این نکته برمی‌گردد که چون سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باعث بی‌نظمی در خونریزی‌های ماهیانه می‌شود، دیواره آندومتر رحم به طور منظم ریزش نمی‌کند که همین مسئله ممکن است به مرور زمان باعث ضخیم شدن دیواره رحم و در نتیجه رشد غیرطبیعی سلول‌ها و در نهایت سرطان شود. این مسئله بیشتر در خانم‌هایی دیده می‌شود که بی‌نظمی شدید در دوره‌های ماهانه دارند و خونریزی‌های ماهانه آن‌ها به ۳ تا ۴ مرتبه در سال محدود می‌شود.
بعضی مطالعات نشان می‌دهند که زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در مقایسه با سایر خانم‌ها، سه برابر بیشتر احتمال دارد که به سرطان آندومتر مبتلا شوند.
- آپنه انسدادی خواب
آپنه خواب یک اختلال است که در زمان خواب پیش می‌آِید و باعث توقف‌های کوتاه مدت در تنفس می‌شود که ممکن است چندین بار در طول شب اتفاق بیفتد. این عارضه می‌تواند باعث خروپف‌های بلند، احساس خواب آلودگی و سردرد در طی روز شود.
مطالعات نشان می‌دهند که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند احتمال این عارضه را بیشتر کند به نحوی که ۲۰ تا ۴۵ درصد خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دچاره آپنه انسدادی خواب هم هستند.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چطور درمان می‌شود؟
گزینه‌های درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک به عوامل مختلفی مثل سن، شدت علائم ایجاد شده و وضعیت عمومی سلامتی بستگی دارد. همچنین اگر تصمیم برای بارداری وجود داشته باشد نوع درمان می‌تواند تغییر کند.
به طور کلی تغییر در رژیم غذایی و مقدار فعالیت بدنی، یعنی داشتن رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی بیشتر باعث پایین آوردن وزن و بهتر شدن علائم می‌شود. کم کردن حتی ۵ درصد از وزن بدن وضعیت سندرم تخمدان پلی کیستیک را تا حد قابل ملاحظه‌ای بهتر می‌کند. در ضمن با این کار مقاومت به انسولین بهتر می‌شود، قند خون پایین می‌آید و وضعیت تخمک گذاری هم اصلاح می‌شود.
برای خانم‌هایی که تصمیم به بارداری دارند ممکن است لازم باشد که داروهای محرک تخمک گذاری هم مصرف کنند . این داروها می‌توانند به تخمک گذاری کمک کنند و احتمال بارداری را بالا ببرند گرچه مصرف آن‌ها ممکن است با مشکلاتی مثل چند قلوزایی یا عوارضی مثل نفخ و درد در ناحیه لگن همراه باشد.
در خانم‌هایی که تصمیم به بارداری ندارند درمان می تواند شامل این موارد باشد:
- مصرف قرص‌های ضد بارداری
این قرص‌ها سیکل‌های قاعدگی را منظم می‌کنند، سطح آندروژن را پایین می‌اورند و آکنه را بهتر می‌کنند.
- داروهای دیابت
این داروها برای کم کردن مقاومت به انسولین تجویز می‌شوند. مصرف آن‌ها می‌تواند سطح آندروژن را پایین بیاورد، پرمویی را بهتر کند و تخمک گذاری را منظم‌تر کند. معمول‌ترین دارویی که برای این منظور تجویز می‌شود داروی متفورمین است.
- مصرف دارو برای کنترل سایر علائم
خانم‌هایی که دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند ممکن است لازم داشته باشند که برای کنترل سایر علائم این عارضه مثل پرمویی، ریزش مو یا آکنه دارو مصرف کنند.
کلام آخر
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک عارضه شایع هورمونی است که خانم‌های زیادی به آن دچار هستند. این عارضه در صورتی که به حال خود رها شود می‌تواند عوارض مختلفی از جمله دیابت ایجاد کند که ما در مقاله ارتباط سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و دیابت این موضوع را به طور کامل توضیح داده‌ایم.
امیدواریم این مقاله به سوالات شما درباره موضوع سندرم تخمدان پلی‌کیستیک پاسخ داده باشد. اگر سوال دیگری برایتان مطرح شده است می‌توانید در قسمت دیدگاه مطرح کنید تا تیم متخصص نوشدارو به آن پاسخ بدهند.
منابع