پانکراتیت
پانکراس یک غده بزرگ در پشت معده و نزدیک به قسمت اول روده باریک است که مجموعه ای از آنزیم های گوارشی را از طریق یک مجرا به درون روده باریک ترشح میکند که این آنزیم ها باعث هضم غذا می شوند. پانکراس همچنین هورمون‌های انسولین و گلوکاگون را ترشح میکند که قند خون را تنظیم می‌کنند.
لغت پانکراتیت به معنی التهاب پانکراس است و وقتی اتفاق می‌افتد باعث می‌شود این عضو و رگهای خونی اطراف آن متورم شوند که در نتیجه آن آنزیم‌های گوارشی داخل پانکراس گیر می‌افتند و به آن آسیب می‌زنند.
چند نوع پانکراتیت وجود دارد؟
پانکراتیت به دو دسته حاد و مزمن تقسیم‌بندی می‌شود:
- پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد ملتهب شدن پانکراس برای یک بازه زمانی کوتاه است. این عارضه ناگهانی اتفاق میفتد و معمولا در عرض چند روز با درمان مناسب بهبود پیدا میکند بدون آنکه بر روی عملکرد پانکراس تاثیری بگذارد. گرچه اگر شدت آسیب به پانکراس زیاد باشد ممکن است باعث اختلال در کارکرد این عضو و ایجاد عوارض دائمی شود.
شیوع پانکراتیت حاد در بین بزرگسالان بیشتر از کودکان است و سنگ‌های کیسه صفرا دلیل اصلی پانکراتیت حاد در بزرگسالان هستند. یک سنگ صفرا اگر به اندازه کافی بزرگ باشد می تواند در محل اتصال مجرای پانکراس به روده باریک گیر کند و مانع عبور آنزیم‌های گوارشی از این مجرا شود. در نتیجه، این مواد به عقب پس می‌زنند، به پانکراس آسیب می‌زنند و باعث التهاب آن می‌شوند.
- پانکراتیت مزمن
پانکراتیت مزمن وضعیتی است که پانکراس به شکل مزمن، ادامه دار و برای زمان طولانی دچار التهاب می‌شود به همین دلیل تغییرات دائمی و برگشت ناپذیر در ظاهر و عملکرد آن ایجاد می‌شود.پانکراتیت مزمن با گذشت زمان بدتر می‌شود و به مرور سلولهای تولید کننده انسولین را تخریب میکند و در بسیاری موارد باعث ایجاد دیابت در مبتلایان می‌شود.
پانکراتیت چه علائمی دارد؟
- علائم پانکراتیت حاد
- درد مداوم و مبهم که معمولا ناگهانی ایجاد می‌شود و بیشتر در بخش بالایی شکم حس می‌شود که ممکن است به پشت هم گسترش پیدا کند. این درد به تدریج شدیدتر می‌شود تا وقتی که تبدیل به یک درد مداوم می‌شود.
- سایر علائم شامل تهوع، استفراغ، اسهال و در بعضی موارد بی‌اشتهایی هستند.
بسته به شدت پانکراتیت حاد، این علائم هم ممکن است دیده شوند:
- تب، ضربان قلب سریع، افت فشارخون
- یرقان
- تنگی نفس یا تنفس تند و سریع
- علائم پانکراتیت مزمن
- بیمار به طور متناوب دچار درد شدید در قسمت وسط شکم یا نیمه چپ بخش بالایی شکم می‌شود که ممکن است مثل کمربند به دور شکم بپیچد و به پشت هم گسترش پیدا کند. این درد زودگذر نیست و معمولا چند ساعت ادامه پیدا میکند. به مرور که پانکراتیت مزمن پیشرفت میکند دفعات و شدت این درد بیشتر می‌شود.
- سایر علائم شامل اسهال، مدفوع چرب و کاهش وزن هستند.
پانکراتیت چرا ایجاد می‌شود؟
شایع‌ترین دلایل پانکراتیت مصرف الکل و سنگ‌های کیسه صفرا هستند. سایر عوامل شامل این موارد هستند:
- جراحی در ناحیه شکم
- ضربه به شکم
- بالا بودن تری‌گلیسیرید خون
- مصرف بعضی داروها مثل استروژنها، کورتون‌ها و بعضی از داروهای مدر
- بعضی عفونت‌ها مثل اوریون، هپاتیت A یا B یا سالمونلا
- سیستیک فیبروزیس
- مصرف سیگار
- بعضی از نقص‌های ژنتیکی یا ناهنجاری‌های مادرزادی پانکراس
پانکراتیت چطور درمان می‌شود؟
- پانکراتیت حاد
مهمترین مداخله درمانی در پانکراتیت حادبرطرف کردن عامل ایجاد آن است. به عنوان مثال اگر سنگ کیسه صفرا باعث پانکراتیت حاد شده است باید به سرعت برای خارج کردن آن اقدام شود. در صورتی که پانکراتیت حاد به دلیل عفونت ایجاد شده باشد آنتی‌بیوتیک هم برای بیمار تجویز می‌شود.
درمان پانکراتیت حاد معمولا در بیمارستان انجام می‌شود و هدف آن برطرف کردن علائم و درمان‌های حمایتی مثل تامین مایعات و مواد غذایی کافی برای بدن است تا پانکراس فرصت ترمیم پیدا کند.
- پانکراتیت مزمن
درمان پانکراتیت مزمن شامل تجویز داروهای ضد درد و توصیه به تغییر سبک زندگی مثل ترک سیگار و الکل است. بعضی افراد هم ممکن است برای جبران کمبود آنزیم‌های گوارشی وکمک به هضم غذا لازم داشته باشند قرص‌های خوراکی حاوی آنزیم‌های پانکراس را مصرف کنند. در بعضی موارد هم که ناهنجاری‌های پانکراس باعث پانکراتیت شده‌اند ممکن است انجام عمل جراحی برای رفع این ناهنجاری‌ها ضرورت پیدا کند.
منابع